Een week lang tussen opstandige jongeren op Urk en in Arnhem

• Emma Brink en Nisrine Sahla

  NOS Stories

"Ik bedenk hoe laat ik nog van huis kan, omdat ze meestal rond half acht beginnen en dan wil ik niet meer buiten zijn. Ik zit dan echt met paniek thuis", zegt de 19 jarige Romy (niet haar echte naam) uit de Arnhemse wijk Geitenkamp. Haar wijk is de afgelopen weken het decor van jongeren die illegaal vuurwerk afsteken, brandjes stichten en de politie bekogelen.

Ook op Urk is het al drie weekenden op rij raak. Elke zaterdag grijpt de Mobiele Eenheid in bij rellende jongeren. "De jongeren protesteren om een reden, iedereen die daar wat over zegt, daar zijn zij ook tegen. Ik ben bang dat als ze weten wie ik ben, dat ze mij dan opzoeken", zegt Romy. Ze wil daarom anoniem blijven.

NOS Stories was een week lang op Urk en in Arnhem en sprak daar met tientallen jongeren om te horen wat er achter die woede en onrust zit:

Het vuurwerkverbod dat rond Oud en Nieuw geldt is volgens jongeren op zowel Urk als in de wijk Geitenkamp de voornaamste reden voor de onrust. Zelf noemen ze het een protest. "Het was voor ons het laatste in coronatijd waar we echt van konden genieten. En dan kappen ze het zomaar een maand van tevoren af", zegt de 16-jarige Didier uit Geitenkamp.

Volgens socioloog Corina Duijndam zorgt de beperkte vrijheid door de coronamaatregelen voor een sluimerende ontevredenheid. "Het vuurwerkverbod is dan de laatste druppel." Maar daarachter zitten vaak diepgewortelde oorzaken, zegt Duijndam. "Rellen en onrust komen vaak voor in wijken waar mensen zich niet gehoord voelen." Kort door de bocht gaat het dan vaak om wijken waar jongeren minder kansen hebben.

Geitenkamp is een wijk in Arnhem waar de werkloosheid relatief hoog is en het inkomen relatief laag. Op het voormalige eiland Urk voelen de Urkers zich erg verbonden met elkaar en minder met de rest van Nederland. Zo zegt een meisje van 14: "Op Urk doen we niet aan corona, we komen allemaal nog bij elkaar."

'Rellen is dikke pret'

Maar socioloog Don Weenink vindt de verklaring dat relschoppers zich ongehoord voelen lastig: "Er zijn veel meer mensen die zich boos en afgewezen voelen en die gaan niet allemaal rellen. Ook werd er eerder gereld door jongeren die zich juist niet afgewezen voelen." Voorbeelden zijn het Project X in Haren en Gooische jongeren die deze zomer de boel op stelten zetten in het Belgische Knokke.

Waarom rellen jongeren dan wel volgens Weenink? "Het is superspannend om te doen." Didier, een jongen die vaak hangt op het pleintje in Geitenkamp, zegt over de rellen: "Als ik er zelf bij sta vind ik het stiekem wel een beetje mooi." Een beheerder van een Instagram-pagina van de wijk zegt: "Ik ben er altijd bij, puur voor de sensatie."

Nitraat gooien naar de politie

Socioloog Weenink zegt verder dat groepsprocessen ook een belangrijke rol spelen. "Het geeft een heel verbonden gevoel om samen iets te doen tegen de rest." De 14-jarige Jelle uit Urk: "Op Urk doen we alles samen. Als iemand wat heeft, gaan we er met zijn allen op af." Een groepsgevoel wordt sterker met een gezamenlijke vijand, weet Weenink. En dat kan voor de politie lastig zijn.

"Aanwezigheid van de politie heeft vaak als effect: extra olie op het vuur. Jongeren voelen extra motivatie, het voert de spanning op. Ineens heb je een vijand waar je je tegen kan richten", benadrukt ook socioloog Duijndam. De jongeren die wij spraken geven toe dat het voor hen een belangrijk moment is. "Het is best wel grappig, dan komt er allemaal politie, dan wordt er een thunderking of een nitraat naar de politie gegooid. En dan denk je: ja, dat is Urk", zegt een Urker van 14 trots. De meiden die bij hem staan lachen instemmend mee.

De jongeren die we hebben gesproken zeggen dat ze in ieder geval blijven 'protesteren' tot 31 december. Al is het in de wijk Geitenkamp al iets rustiger. "Er wordt heel veel gefouilleerd, en ons vuurwerk is op dit moment op", vertelt iemand die anoniem wil blijven. "Daarom houden we het voor nu bij brandjes stichten."