Vanaf morgen is het mondkapje verplicht, maar een boete heb je niet gauw

Vanaf morgen, 1 december, is het verplicht om een mondkapje te dragen in winkels, bij de kapper, in musea, het theater en in de bibliotheek. Ook in het onderwijs wordt het dragen van een mondkapje verplicht voor iedereen boven de 12. Doe je dat niet, dan riskeer je een boete van 95 euro.

In Rotterdam is het winkelend publiek al goed op de hoogte van de verandering:

In het openbaar vervoer waren mondkapjes al verplicht, maar dat geldt vanaf morgen ook voor stations en bij bus- en tramhaltes.

Op school, in de horeca en in het theater mag het mondkapje af als je zit, bij contactberoepen zoals de kapper niet.

Weigeren

Volgens een woordvoerder van het Openbaar Ministerie ligt de eerste verantwoordelijkheid voor het handhaven van deze mondkapjesplicht bij winkeliers en ondernemers. Zij kunnen geen boetes uitdelen, maar zullen aan hun klanten duidelijk moeten maken dat het dragen van een mondkapje verplicht is. Willen klanten dit niet, dan mag de winkel hun de toegang weigeren.

Als ondernemers tegen problemen aan lopen, kunnen ze de politie of een boa inschakelen. De politie zegt dat per situatie wordt bekeken of een verzoek het mondkapje op te doen volstaat, of dat een waarschuwing of zelfs boete nodig is.

De voorzitter van vakbond ACP BOA, Richard Gerrits, ziet eigenlijk alleen bij excessen een rol voor de gemeentelijke handhavers. "De ervaring leert dat ergens binnenstappen om iemand te beboeten vaak tot veel gedoe leidt. Soms zelfs geweldsincidenten."

De boa's houden wel een oogje in het zeil en als ze zien dat ergens de regels keer op keer worden overtreden, kunnen ze de ondernemer zelf een boete geven. Die kan oplopen tot 4000 euro. In het ergste geval kan de burgemeester de winkel sluiten.

Albert Heijn heeft als een van de eerste grote winkelketens laten weten dat ze mensen zonder mondkapje niet zullen weigeren:

Voor mensen die vanwege een beperking of chronische ziekte geen mondkapje kunnen dragen, geldt een uitzondering op de mondkapjesplicht. Het gaat bijvoorbeeld om mensen met een motorische of fysieke afwijking, een verstandelijke beperking, angststoornis, hyperventilatie of PTSS.

Het is aan de mensen zelf om aannemelijk te maken dat de uitzondering voor hen geldt. Dat is iets waar belangenorganisatie Ieder(in) zich zorgen over maakt. "Er zou een pasje komen, net als in Australië en Engeland, maar dat wilde het ministerie van Justitie niet omdat het fraudegevoelig zou zijn. Nu ligt de bewijslast dus bij mensen zelf", zegt directeur Illya Soffer in het NOS Radio 1 Journaal. "Je moet straks dus de groenteboer je medicijnen of je prothese laten zien."

Soffer benadrukt dat het heel naar is voor mensen om de hele dag te moeten vertellen dat ze een beperking hebben. En een medische verklaring laten opstellen is ook niet zo maar gedaan. "Een onafhankelijke arts moet dit mede-opstellen en het kost geld", zegt Soffer. "Daarmee jaag je mensen op kosten. Dat kan niet de bedoeling zijn."

Volgens Ieder(in) zijn er in Nederland ongeveer 1,5 miljoen mensen die door een ziekte of aandoening geen mondkapje kunnen dragen.

Faceshields

Voor veel mensen die om medische redenen geen mondkapje kunnen dragen, is een zogenaamd faceshield een alternatief. Dat is een soort spatscherm dat niet strak om de neus en mond wordt gedragen.

Volgens de regels moet een mondkapje de mond en neus volledig bedekken, maar het ministerie schrijft dat mensen met een beperking of ziekte wél voor zo'n faceshield mogen kiezen. "Handhavers zullen u dan misschien niet meer vragen om aanvullend bewijs, omdat u hiermee laat zien dat u graag een bijdrage levert aan de naleving van de regels", schrijft het ministerie op zijn website.

Kerken en moskeeën

In sommige situaties is een mondkapje niet verplicht, zoals bij gymlessen, zang, toneel, dans en bepaalde vormen van praktijkonderwijs. Ook in kerken, moskeeën, tempels en synagogen geldt de mondkapjesplicht niet. Die plekken worden volgens premier Rutte niet gezien als publiekelijk toegankelijke ruimtes.