Grote zorgen over werkdruk en studievertraging in het mbo en hoger onderwijs
Studenten hebben het psychisch zwaar, docenten ervaren hoge werkdruk en studievertraging ligt op de loer in het mbo en hbo. Minister van Onderwijs Ingrid van Engelshoven schetst een verontrustende stand van zaken in een brief aan de Tweede Kamer. Vooralsnog is de schade aan de kwaliteit van het onderwijs beperkt, maar er zijn grote zorgen over verdere gevolgen van de coronacrisis.
De coronamaatregelen hebben het mbo en hoger onderwijs op zijn kop gezet. Ruim 1,3 miljoen studenten en 150.000 medewerkers werden in het voorjaar geconfronteerd met onderwijs op afstand. Verschillende onderzoeken laten zien dat studenten vaker te maken hebben met stress en depressieve klachten dan voor de coronacrisis. Thuis studeren vinden ze zwaar en ze zijn bang voor de toekomst van hun studieverloop. Ook docenten zijn niet blij met het lesgeven op afstand: de werkdruk neemt toe en ze missen het contact met de studenten.
Schade beperken
Onderwijsinstellingen waren de afgelopen maanden vooral bezig met het beperken van de schade en minder met onderwijskwaliteit. De minister en de sector maken zich geen zorgen over de kwaliteit van het diploma, maar vooral over de weg ernaartoe. Voor bijvoorbeeld praktijkonderwijs is geen online alternatief, maar ook het wegvallen van echt contact belemmert de ontwikkeling van studenten.
"Dat de vertraging en uitval tot nu toe beperkt is gebleven is een prestatie van formaat van studenten en van iedereen die in het onderwijs werkzaam is", benadrukt minister Van Engelshoven. "We zetten alles op alles om dat te voorkomen maar als de beperkingen langer blijven, dan zullen we moeten accepteren dat we sommige knelpunten niet op kunnen lossen."
Nos op 3 maakte eerder deze video met studenten over de studieproblemen door corona:
De eerste tekenen van studievertraging ziet ze al bij het mbo en praktijkgerichte opleidingen in het hbo. De groep mbo-studenten die langer doet over de studie neemt licht toe en in het hbo ontstaat naar verwachting in de tweede helft van dit studiejaar alsnog vertraging doordat stages en praktijkonderwijs nu niet doorgaan.
Te weinig stageplekken
In een aantal sectoren is er een tekort aan stageplekken. De Vereniging Hogescholen ziet vooral problemen bij de - dit jaar extra grote - nieuwe lichting verpleegkunde-studenten. Stages in verpleeghuizen en ziekenhuizen vallen weg doordat voldoende begeleiding ontbreekt, en de vele online lessen kunnen demotiverend werken. Dat betekent dat voor een deel van de verpleegkundestudenten vertraging onvermijdelijk lijkt te worden. Dat is extra pijnlijk, want juist in de zorg zijn de personeelstekorten groot.
Nu moet de nieuwe lichting eerstejaars een stageplek vinden. De opleiding is in trek dit jaar, er hebben zich 7000 studenten meer aangemeld, een toename van 16 procent. Vooral eerstejaars werden geraakt door het tekort, ouderejaars kunnen zelfstandiger werken. "We bevinden ons nu een aantal weken voor de start van het volgende studieblok, maar we komen plekken tekort", zegt voorzitter Vereniging Hogescholen Maurice Limmen.
De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en brancheorganisatie voor zorginstellingen Actiz herkennen het tekort aan stageplekken. Samen met de scholen werken zij aan alternatieven.
Optelsom van problemen
Door de optelsom van online lessen, onzekerheid over stage en de studiekosten die doorlopen is de Vereniging Hogescholen bang dat studenten afhaken. Er zijn hogescholen waar ze eerstejaars geen praktijk geven, alleen theorie - om problemen te voorkomen. Limmen: "Dat betekent dat de praktijklast verschuift naar de volgende jaren, wat niet ideaal is en waarmee je ook problemen voor je uit schuift. Je kunt wel zeggen dat het piept en kraakt."
Studievertraging zal naar alle waarschijnlijkheid oplopen en het welzijn van studenten en docenten gaat niet verbeteren zolang de coronamaatregelen van kracht blijven, verwacht Van Engelshoven. "Studenten en docenten hebben ontzettende flexibiliteit laten zien, maar daar zit wel een grens aan."
Concrete oplossingen zijn er (nog) niet. De minister denkt bijvoorbeeld aan lege sport- en congreshallen gebruiken voor fysieke les, maar ze hoopt vooral dat sneltesten verlichting brengen. Ze wil dat het onderwijs vooraan de rij staat zodra de omstandigheden het toelaten.
De Landelijke Studentenvakbond (LSvb) en het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) zien hun zorgen van de afgelopen maanden bevestigd in deze monitor. Beide clubs willen dat studenten gecompenseerd worden als ze vanwege de coronacrisis vertraging oplopen. "Het kan niet zo zijn dat zij zelf de rekening moeten betalen van de coronacrisis", zegt LSvb-voorzitter Lyle Muns.