Rechter buigt zich over de vraag of KLM meer moet doen voor steun

Moet de staat strengere duurzaamheidseisen stellen aan de steun aan KLM en anders die steun stopzetten? Daar draait een kort geding om dat Greenpeace heeft aangespannen tegen de staat. Het diende vandaag in de rechtbank in Den Haag.

"Maatschappelijk onbetamelijk handelen" noemt de advocaat van Greenpeace het: wel met overheidsgeld KLM overeind houden, maar daar geen extra duurzaamheidseisen aan stellen.

Niet op schema

Nederland heeft het klimaatakkoord van Parijs ondertekend en zichzelf daarmee verplicht de opwarming van het klimaat te beperken, onder meer door de uitstoot van broeikasgassen fors terug te dringen. Maar we zijn niet op schema om die doelen te halen, en dus zouden we elke mogelijkheid om daar verandering in te brengen moeten aangrijpen, stelt de milieuorganisatie.

Om nog specifieker te zijn: KLM zou de uitstoot van CO2 de komende tien jaar met 7,6 procent per jaar moeten terugbrengen. Greenpeace wijst erop dat dit geen voorwaarde is voor de 3,4 miljard euro aan staatssteun aan KLM.

Urgenda-zaak is voorbeeld

"Juist de staat dient zijn burgers tegen dergelijk onheil te beschermen, en die zorgplicht is door de Hoge Raad in de Urgenda-zaak nog eens bevestigd", aldus de advocaat. Hij verwijst daarmee naar de eerdere Urgenda-uitspraak, waarin de staat door de rechter gedwongen werd om zich te houden aan afspraken om de CO2-uitstoot tegen te gaan. De rechter wees er toen op dat de staat een zorgplicht heeft, en dat klimaatverandering een reële dreiging is.

Volgens de landsadvocaat is die uitspraak niet van toepassing op de staatssteun aan KLM. Hij beroept zich er onder meer op dat het noodpakket voor de luchtvaartmaatschappij een economische maatregel is, met als doel een bedrijf overeind te houden "met een belangrijke betekenis voor de Nederlandse economie en werkgelegenheid". Het is geen klimaatmaatregel.

Wel duurzaamheidseisen

Daarnaast benadrukt hij dat er in de overeenkomst met KLM wel duurzaamheidseisen zijn opgenomen. Bijvoorbeeld dat de CO2-uitstoot in 2030 ten minste terug moet zijn op het niveau van 2005. Dat had KLM vorig jaar al afgesproken, nog voordat de steun aan de orde was dus. Maar KLM wordt er ook aan gehouden nu het bedrijf in financiële nood is.

Bovendien valt de grensoverschrijdende uitstoot niet onder het klimaatakkoord van Parijs en dus buiten de reikwijdte van de Urgenda-uitspraak, aldus de landsadvocaat. Omdat het volgens hem moeilijk is te bepalen wie verantwoordelijk is voor welke uitstoot als vliegtuigen over verschillende landen vliegen, is dat iets wat internationaal moet worden afgesproken.

Internationale afspraken

Internationaal zijn er inderdaad afspraken over het terugdringen van de uitstoot door vliegtuigen. Volgens Greenpeace gaan die afspraken niet ver genoeg, en betekenen ze niet dat de Nederlandse overheid er niet voor kan kiezen om meer te doen.

Dat de staatssteun aan KLM volgens Greenpeace nu een kans is die op een presenteerblaadje wordt aangereikt, betekent volgens de landsadvocaat nog niet dat het een plicht is. En dat is misschien wel het belangrijkste verweer van de staat. "Het is zeker in een crisissituatie als nu aan de politiek om af te wegen of, en zo ja, welke voorwaarden worden gesteld. Die afweging is gemaakt."

Details niet openbaar

De deal over de steun is al gesloten, en de bijbehorende voorwaarden zijn al door de Kamer vastgelegd. De details van de deal zijn overigens niet openbaar, die zijn alleen bekend bij de betrokken partijen: naast de staat en KLM ook Air France-KLM en de bij de garanties en leningen betrokken banken. Mocht de staat die afspraken nu van de rechter moeten openbreken, dan komt het voortbestaan van KLM in gevaar volgens de landsadvocaat. Dan zouden banken zich mogelijk terugtrekken.

Voor Greenpeace draait de zaak om meer dan de al afgesproken steun. De milieuorganisatie wil met deze zaak ook al een punt maken voor een eventueel volgend steunpakket voor KLM. Gezien de grote nood waarin de luchtvaartmaatschappij verkeert, is extra steun zeker niet uitgesloten.

Over uiterlijk drie weken doet de rechter uitspraak in het kort geding.