'Rotterdam zat tot over zijn oren in de slavernij'

• Nasrah Habiballah

  correspondent Rotterdam-Den Haag

Eén op de acht Rotterdammers heeft tot slaaf gemaakte Afrikaanse voorouders. Dat is meer dan welke stad in Nederland ook. Toch waren er geen boeken volledig gewijd aan het koloniale verleden en slavernijverleden van Rotterdam. Tot vandaag. Twee jaar lang werd er onderzoek gedaan met drie boeken als resultaat. Vandaag zijn die overhandigd aan burgemeester Aboutaleb en wordt duidelijk dat Rotterdam tot over zijn oren in de slavernij zat.

Het onderzoek naar het koloniale verleden van de stad is een initiatief van voormalig PvdA-raadslid Peggy Wijntuin, een Rotterdamse met Surinaamse wortels. Met een motie riep zij drie jaar geleden op om het koloniale verleden van de stad eens grondig uit te zoeken.

"Ik ben de initiatiefnemer van het slavernijmonument in Rotterdam. Toen ik daarmee bezig was vroegen mensen me waarom dat monument er moest komen. Het bleek dat er een gebrek aan kennis was over het slavernijverleden in Rotterdam dus het was zaak dat die kennis er kwam."

Uniek

Het onderzoek is veel breder geworden dan alleen het slavernijverleden. Dat maakt het volgens de onderzoekers uniek in Europa. "Er is geen stad in Europa die zo'n breed onderzoek heeft willen financieren. Rotterdam heeft echt een hoge norm gesteld", zegt Gert Oostindie, de directeur van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, die het onderzoek leidde.

Naast literatuuronderzoek is ook archief- en veldonderzoek gedaan. Met drie boeken als resultaat: een bundel artikelen over de koloniale geschiedenis van de stad, een boek over het slavernijverleden van Rotterdam en een bundel met reflecties op de erfenissen van deze geschiedenis.

Rotterdam komt er niet goed vanaf. De boeken laten zien dat bestuurders en ondernemers eeuwenlang nauw betrokken waren bij slavernij en kolonialisme. De handelselite had nauwe banden met het stadsbestuur en de koloniale belangen werden stevig behartigd in het stedelijke beleid.

Rotterdam was partner in de VOC en de WIC en actief in slavenhandel en slavernij. Veel meer mensen dan alleen kooplieden, regenten en plantage-eigenaren waren volgens het onderzoek bij het slavernijsysteem betrokken. Het boek over het slavernijverleden sluit dan ook af met de zin: 'Rotterdam zat tot over zijn oren in de slavernij'. "Burgemeesters, bestuurders, ondernemers en zeevaarders, ze deden allemaal mee aan systeem van slavenhandel. Vrijwel niemand gaf blijk van ethische bezwaren", zegt Oostindie.

Racisme

Wijntuin is blij dat het onderzoek eindelijk is gedaan: "Het geeft inzicht in waarom de stad de constellatie heeft zoals die op dit moment is. Waarom hebben wij op dit moment een van de grootste wereldhavens? Waarom is een op de acht inwoners gelinkt aan dat slavernijverleden? Hoe komt dat allemaal?".

Ze hoopt dat het mensen dichter bij elkaar zal brengen: "Het alledaagse racisme waar zwarte mensen mee te maken hebben, komt voort uit dat verleden. Maar als je het erover hebt zie je aan andere kant ongemak ontstaan. Ze hebben het er liever niet over, maar je moet het erover hebben want we verhouden ons allemaal tot dat verleden. En nu kunnen we niet meer ontkennen, wegkijken en zeggen: ik heb het niet geweten."

Toch is de motie van Wijntuin nog niet helemaal uitgevoerd. Want naast het doen van onderzoek is het verspreiden van kennis een doel. "Ik ben heel trots dat ik aan de wieg heb mogen staan hiervan, maar we zijn er nog lang niet. Het is heel belangrijk dat het onderwijs hier kennis van gaat krijgen, maar ook de gewone man op straat en dat het niet in een mooie boekenkast verdwijnt."

Wethouder Wijbenga van Integratie beloofde vanmiddag om met het onderzoek aan de slag te gaan in de aanpak van racisme en discriminatie in Rotterdam. Ook riep hij het Rijk op een nationaal onderzoeksprogramma te starten naar het nationale slavernijverleden.