Frankrijk opnieuw doelwit van aanslagen, 'land in oog van de storm'

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

Frankrijk als doelwit van een nieuwe jihad. Dat gevoel leeft bij veel Fransen nu er in korte tijd alweer een aanslag is gepleegd. In de basiliek Notre-Dame van Nice vermoordde een terrorist vanochtend drie mensen. De Franse premier heeft de hoogste alarmfase afgekondigd. Sommige kerken sluiten hun deuren uit angst voor meer aanslagen.

Het heeft allemaal grote impact in Frankrijk, zegt correspondent Frank Renout. "Doorgewinterde tv-presentatoren met een brok in de keel die zeggen dat het nu wel wat veel wordt. Opnieuw een aanslag, twee weken na de onthoofding van geschiedenisleraar Samuel Paty. Nu is de maat wel vol voor veel Fransen. En het zijn twee heel beladen doelwitten, eerst bij een school en nu in een kerk."

Dreigement al-Qaida

De man die de aanslag pleegde, ligt gewond in het ziekenhuis. Waarom hij juist de kerk in Nice uitzocht, is nog onduidelijk. Wel was bij de Franse overheid bekend dat er een nieuwe dreiging bestond voor religieuze gebouwen. Afgelopen zondag plaatste Thabat, het officieuze persagentschap van al-Qaida, een oproep om aanslagen te plegen in Frankrijk. Volgens Le Point onder meer vanwege de Mohammed-cartoons van Charlie Hebdo en politieacties in Franse moskeeën.

Le Point schrijft verder dat het hoofd van de nationale politie een bericht stuurde naar de regionale bestuurders, Daarin waarschuwde hij dat gebedshuizen mogelijk een doelwit waren in aanloop naar de katholieke feestdag Allerheiligen, op 1 november. Ook moskeeën met gematigde imams zouden gevaar lopen. De veiligheidsdiensten moesten vooral waakzaam zijn bij religieuze bijeenkomsten.

Het lijkt misschien stil rond al-Qaida. Maar het is nog steeds een actieve organisatie, zegt Alexander von Rosenbach, directeur van het internationale centrum voor contraterrorisme in Den Haag. "Ze zijn goed georganiseerd. Niet zozeer in het Westen, maar wel in West-Afrika, in landen als Mali en Niger. Daar zijn ze nog steeds erg actief en plegen ze dodelijk geweld."

En dan was er in de islamitische wereld de afgelopen dagen een golf van anti-Frans protest. Daarbij moest vooral president Macron het ontgelden. De demonstranten verwijten hem godslastering. Na de dood van geschiedenisleraar Paty verdedigde president Macron het recht om Mohammed-cartoons te publiceren. Dat valt voor hem onder de vrijheid van meningsuiting. Het kwam hem ook op felle kritiek te staan van de Turkse president Erdogan. Die zei dat Macron psychische hulp nodig had.

Hoogleraar Beatrice de Graaf, terrorisme-expert: "Wat we zien is dat de leiders in het Midden-Oosten, van Erdogan tot Rohani, hier een perfecte aanleiding zien om af te leiden van economische problemen en om de bevolking te mobiliseren en te laten zien hoe zuiver op de graat zij zijn."

"Frankrijk bevindt zich in het oog van een storm", vervolgt De Graaf. "Alles komt bij elkaar, de moord op Paty, de golf van woede in de islamitische wereld jegens Macron, Erdogan die zich opwerpt als vertegenwoordiger van de soennitische islam en een soort culturele oorlogsverklaring heeft uitgevaardigd tegen Frankrijk. En dan ook nog de oproep van het aan al-Qaida gelieerde Thabat."

Aanslagen met messen

Het valt verder op dat bij alle recente aanslagen messen werden gebruikt. Bij de aanval op het voormalige kantoor van Charlie Hebdo, een maand geleden, stak de dader met een kapmes op twee mensen in. Zij raakten zwaargewond. Leraar Paty werd onthoofd, net als een van de slachtoffers in Nice vanmorgen.

Volgens De Graaf riepen al-Qaida en Islamitische Staat al rond 2014 en 2015 op om "niet hele grote ingewikkelde aanslagen te plegen, maar wapens te gebruiken die je in de buurt hebt: een auto, of een mes. In zijn laatste videoboodschap riep IS-leider al-Baghdadi op om hoe dan ook 'de terreur in de straten van het Westen te brengen', met alle middelen die je hebt."

Geen kritiek

Na de aanslag op de leraar twee weken geleden kondigde de Franse regering maatregelen aan om de invloed van het islamitisch fundamentalisme actiever te bestrijden. Een radicale moskee werd gesloten en zo'n vijftig islamitische organisaties worden onderzocht, en mogelijk verboden.

Correspondent Frank Renout verwacht niet dat Macron nu kritiek zal krijgen vanwege zijn plannen. "Integendeel: ik denk dat Macron gesteund wordt, omdat hij nu zijn rug recht houdt. Hij blijft staan voor de vrijheid van meningsuiting. Ik denk dat de Fransen dat erg kunnen waarderen. Dit gaat Macron alleen maar sterker maken."