Protestantse kerken erkennen schuld voor falen in WO II

De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) erkent dat het voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft bijgedragen aan een klimaat van antisemitisme in Nederland. "Wij schoten tekort in spreken en zwijgen, in doen en laten, in houding en gedachten."

Dat staat in een verklaring die PKN-voorman René de Reuver op 8 november zal uitspreken bij de herdenking van de Kristallnacht, de grote nazi-pogrom in 1938 tegen Joden in heel Duitsland.

Trouw citeert uit de verklaring, en een woordvoerder van de PKN bevestigt dat De Reuver de woorden die in de krant worden geciteerd, zal uitspreken. Ze zegt verder dat de Joodse gemeenschap de verklaring zeer op prijs stelt en dat de tekst met hen is afgestemd, "zodat het echt recht doet aan wat er leeft in de Joodse gemeenschap".

Eddo Verdoner van het Centraal Joods Overleg zei in het NOS Radio 1 Journaal dat er nauw overleg is geweest. Drie jaar geleden is er voor het eerst over gepraat.

De Reuver zal in zijn verklaring niet spreken van excuses omdat dat "geen kerkelijk woord" is. In plaats daarvan wordt schuld beleden tegenover de Joodse gemeenschap. Schuld is volgens hem het diepste woord dat je voor falen kunt gebruiken. "We distantiëren ons niet van het verleden, nemen onze verantwoordelijkheid en erkennen onze fouten."

Voedingsbodem antisemitisme

In de verklaring erkent De Reuver "dat de kerk mede de voedingsbodem heeft bereid waarin het zaad van het antisemitisme kon groeien". Hij benadrukt dat individuele kerkleden of plaatselijke gemeenten het in de oorlog vaak heel goed gedaan hebben. Maar het 'instituut kerk' had veelal niet de moed "om voor de Joodse inwoners van ons land positie te kiezen".

De voorman van de PKN noemt de schuldbelijdenis niet vrijblijvend en spreekt van consequenties voor de toekomst. Wat dat concreet betekent, kan niet uit de citaten in Trouw worden opgemaakt. De Reuver zegt wel dat "je terugkijkt met het oog op heden en toekomst. Dit heeft gevolgen voor de relaties nu, we moeten ons nu ook inzetten tegen antisemitisme." Volgens de perswoordvoerder zal de schuldbelijdenis "in historisch en theologisch perspectief worden geplaatst".

De PKN werd in 2004 gevormd door de Hervormde, de Gereformeerde en de Lutherse kerk.

Ook andere stromingen in protestants Nederland komen met een schuldbelijdenis, bleek gisteren uit een gemeenschappelijke verklaring. Er is een handreiking opgesteld voor een "speciale zondag van verootmoediging en schuldbelijdenis", meldt het Reformatorisch Dagblad.