Precisielanding op 333 miljoen kilometer afstand vertelt ons meer over ontstaan aarde

Planetoïde Bennu zweeft al miljarden jaren ongestoord door de ruimte, maar daar komt aankomende nacht verandering in. Dan landt er een ruimtesonde van NASA op het rotsblok. Doel van het superkorte bezoek aan Bennu is om gruis van het oppervlak mee terug te nemen naar aarde. Die grondstof kan ons meer vertellen over het ontstaan van de aarde.

Wetenschappers berekenden dat Bennu is ontstaan in de eerste tien miljoen jaar van ons zonnestelsel, meer dan 4,5 miljard jaar geleden. Omdat het al die tijd vrij ongestoord heeft rondgezweefd kan het ons veel over die tijd vertellen, is de verwachting.

"NASA gaat naar Bennu omdat hij op 333 miljoen kilometer afstand relatief dichtbij is, en dus makkelijk bereikbaar is", zegt Lucas Ellerbroek, sterrenkundige van de Universiteit van Amsterdam, in het Radio 1 Journaal. "Ook is hij groot genoeg om interessant te zijn. Er zit genoeg gesteente op om te bestuderen. We hopen dat er hetzelfde materiaal inzit als hier ook op aarde aanwezig was bij het ontstaan van de planeet."

De aarde is ontstaan uit rotsblokken die vergelijkbaar zijn met Bennu, die zijn door de tijd heen samengeklonterd. Van rotsblokken als Bennu die rondzweven in de ruimte zijn er nog tienduizenden.

Als een arend

NASA lanceerde ruimtesonde OSIRIS-REx die de planetoïde gaat onderzoeken in 2016. In 2018 kwam hij bij de planeet aan, en sindsdien zweeft hij op een paar honderd meter afstand rond Bennu. In die periode heeft hij het oppervlak van het rotsblok in kaart gebracht.

"Nu weten we dat het bezaaid ligt met rotsblokken zo groot als koeien. Dat wordt dus nogal een dingetje om daar te kunnen landen", zegt Ellerbroek. "Je moet je voorstellen dat je op een volle parkeerplaats aan het rondzweven bent om een plekje te vinden." Uiteindelijk zal de landing heel kort duren. Als een soort arend gaat de ruimtesonde naar beneden. Hij landt vervolgens zestien seconden op de Bennu om een klein handje grind te pakken, en vliegt dan weer weg.

Een missiemanager legt uit hoe dat gaat:

Bij de afdaling kan er in korte tijd nog veel misgaan. Directe communicatie tussen de ruimtesonde en de NASA op aarde is er niet. Een bericht versturen duurt twintig minuten. Communicatie heen en weer neemt dus al veertig minuten in beslag. "En die laatste manoeuvre is redelijk precair en moet maar goed gaan", zegt Ellerbroek. "Maar, daar gaan we wel van uit."

Vanwege de trage communicatie voert OSIRIS-REx de landing volledig automatisch uit, zegt projectwetenschapper Jason Dworkin van NASA's Goddard Space Flight Center. "Hij is voorgeprogrammeerd om een serie taken uit te voeren, foto's te maken van specifieke stenen op het oppervlak om zijn positie te bepalen en aan te passen. Als hij bij het afdalen toch nog een obstakel tegenkomt, breekt hij de landing af en kunnen we het opnieuw proberen."

Het team heeft met de verschillende scenario's voor de moeilijke operatie geoefend. "Ze zijn voorbereid", zegt Dworkin. "Maar Bennu blijkt veel ruiger te zijn dan we hadden verwacht. Gelukkig is het ruimtevaartuig daarop voorbereid en heeft het team de afgelopen tijd hard gewerkt om een extra precieze afdaling in een kleine landingszone van 8 meter doorsnee te kunnen maken."

Als het lukt om wat steentjes en stof op te pikken van Bennu, zal OSIRIS-REx niet de eerste sonde zijn die een monster van een planetoïde wordt terugbrengt naar de aarde. Japan heeft dat bij een andere planetoïde al een keer met voor elkaar gekregen met de sonde Hayabusa, al pikte die niet zoveel materiaal op. Opvolger Hayabusa-2 is nog onderweg naar de aarde met een monster van Ryugu, weer een andere ruimterots.

Toch is het geen herhalingsoefening. De verschillende missies vullen elkaar juist aan, legt Dworkin uit. "De planetoïden Bennu en Ryugu hebben een heel verschillende historie. Wetenschappers over de hele wereld zullen de verschillende monsters met elkaar kunnen vergelijken, wat onze kennis enorm zal vergroten."

Het korte bezoek aan Bennu is aankomende nacht live bij NASA te volgen.