Angst voor chaos in Zuid-Afrikaans dorp na moord op jonge witte boer

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De politie staat vandaag paraat bij de rechtbank in een klein plattelandsdorp in Zuid-Afrika. Daar worden twee verdachten van de moord op een jonge boerderijmanager voorgeleid. Eerder leidde dit tot rellen.

De 21-jarige Brendin Horner werd begin deze maand vermoord. Hij werd dood gevonden op een zanderig weggetje in de kleine plaats Paul Roux in de provincie Vrijstaat. Zijn baas zei vrijwel direct dat hij dacht dat Horner veedieven had betrapt. Niet veel later werden er twee mannen aangehouden die al eerder veroordeeld waren voor veediefstal.

Een groep van vooral witte agrariërs kwam vorige week verhaal halen bij de rechtbank in het nabijgelegen Senekal waar de verdachten voor de eerste keer voorkwamen. Daarbij werd een politiebusje in brand gestoken.

Opruiende taal

President Cyril Ramaphosa riep op tot kalmte en drong aan er geen rassenkwestie van te maken. Witte boeren die een rechtbank bestormden vanwege twee zwarte verdachten, opende wonden die generaties teruggaan, aldus de president. Toch is de angst dat het vandaag juist wel tot een zwart-witte confrontatie komt.

Oppositiepartij EFF heeft namelijk gezegd naar Senekal te komen. De links-populistische partij, met een zwarte aanhang, zegt dat de politie lafaards zijn en dat ze afgelopen week harder op hadden moeten treden. Ze zouden volgens de partij te bang zijn om witte demonstranten het hoofd te bieden.

EFF-leider Julius Malema tweette naar aanleiding van de rellen bij de rechtbank "fighters attack" en zegt het eigendom van de staat te komen beschermen. Een paar dagen later plaatste hij op Twitter een foto van een machinegeweer.

Naast de EFF zegt ook de rechtse lobbygroep AfriForum vandaag naar de rechtbank te komen. AfriForum komt op voor het belang van (witte) Afrikaners. De organisatie zegt dat de moorden raciaal gemotiveerd zijn en probeert de aanvallen nationaal en internationaal op de kaart te zetten. De regering en onafhankelijke onderzoekers zeggen dat het om roofmoorden gaat en dat ras geen rol speelt.

"Ze maken er een racisme-zaak van, terwijl het gaat om geweld dat iedereen treft, witte boeren en zwarte boeren en zwarte arbeiders", zegt Tommie Esterhuyse, veiligheidsdeskundige bij boerenvakbond AgriSA.

Volgens hem gebruiken de organisaties die vandaag gaan demonstreren de zaak voor hun eigen politieke agenda. AgriSA was vorige week bij de rechtbank, maar zegt nu, op verzoek van lokale boeren, weg te blijven. "Ze hebben ons gevraagd om niet te komen. Ze willen geen geweld."

"Blijf alsjeblieft weg", is ook de oproep van veeboer Herkie Viljoen aan de telefoon. "Alle verkeerde mensen hebben zich hier nu in gemengd, ver rechts en ver links. Laat ze wegblijven."

Viljoen woont vijf kilometer van de plaats delict en was snel ter plaatse toen Horner dood werd gevonden. Hij maakt deel uit van een veiligheidscomité in de regio en vertegenwoordigt vijfhonderd collega's.

Viljoen wil dat een oplossing wordt gevonden voor de misdaad en corruptie die alle Zuid-Afrikanen raakt. Ook moet veediefstal in de regio worden aangepakt. De vijfhonderd boeren in zijn regio raken iedere maand voor ruim vijftigduizend euro aan vee kwijt, zegt Viljoen. "Een van de verdachten van de moord op Horner is al zestien keer eerder opgepakt. Hoe kan het zijn dat hij op vrije voeten was?"

De boeren voelen zich in de steek gelaten door de regering en politie. Op papier is er een veiligheidsplan, maar in feite kunnen de boeren niet rekenen op hulp, doordat de politie kampt met een tekort aan personeel en politiewagens. De agrariërs zijn op zichzelf aangewezen voor hun beveiliging. "Overdag werken we op het land en 's nachts moeten we zelf patrouilleren", zegt Viljoen. "Je moet de alarmsystemen en beveiliging zien die we hebben. Daar word je bang van."

President Ramaphosa stuurde deze week onder meer zijn minister van Politie naar de regio om met de boeren te praten. Daar werd afgesproken dat de regering binnen drie weken met een plan komt om boeren beter te beschermen. Viljoen: "De regering heeft iedereen in Zuid-Afrika in de steek gelaten. Maar nu zijn ze naar ons toegekomen en we voelen ons gehoord. Laten we hopen dat we deze moord straks kunnen herdenken als een moment dat positieve verandering bracht, geen chaos."