Bespuugd en uitgescholden: veel trans-personen durven niet naar de sportschool

• Maartje Geels

  redacteur Online

"Ik werd bijna wekelijks de kleedkamer uitgestuurd of gewezen op het feit dat ik in de 'verkeerde kleedkamer' was", vertelt de 25-jarige Thorn Roos de Vries. "De sportschool ging steeds meer als een onveilige plek voelen."

De Vries is non-binair en identificeert zich dus niet als man of vrouw. En dat kan ingewikkeld zijn als je bijvoorbeeld je geslacht op een formulier moet invullen, of wanneer je een kleedkamer moet kiezen in de sportschool.

De Vries zelf deed vroeger vervelende ervaringen op tijdens het sporten. Het was voor hen reden om een work-out speciaal voor sporters met een transgender identiteit op te zetten. Afgelopen week werd in de Amsterdamse sportschool Vondelgym voor het eerst zo'n gratis work-out van twee uur georganiseerd: No Gender in de Gym.

De Vries is activist en spreekt zich op Instagram (als Thorn Vineyard) regelmatig uit over hoe het is om non-binair te zijn. Daarnaast speelt De Vries sinds kort het eerste non-binaire personage in een Nederlandse tv-serie, in SpangaS: De Campus. "Ik weet dat er veel transgender personen zijn die al jaren niet naar de sportschool gaan uit angst of ongemak", legt De Vries uit.

'Sport confronteert je met je lijf'

Agnes Elling van het Mulier Instituut ziet dat ook. Elling deed recent onderzoek naar transgenders in sport. Volgens Elling kan sporten voor die groep naar zijn of zelfs heel onveilig aanvoelen. Dat komt door bijvoorbeeld discriminerende opmerkingen bij de voetbalclub of in de sportschool. Maar ook de strikte verdeling tussen man of vrouw kan al ingewikkeld zijn, zegt de onderzoeker.

Elling: "Sport confronteert je constant met je lijf. Als je wedstrijd sport, moet je naar de mannen- of vrouwencompetitie en dus naar een mannen- of vrouwenteam". Voor veel transpersonen is dit laatste een reden om niet voor een teamsport, maar voor een individuele sport zoals hardlopen te kiezen.

Maar het begint volgens Elling al in de kleedkamers: in welke ruimte kleed je je om als je je niet man, en niet vrouw voelt?

Jan Pieter de Lugt houdt zich als voorzitter van belangengroep Pride and Sports bezig met sport voor de groep lhbt'ers. Pride and Sports deed afgelopen zomer een oproep aan transsporters om hun verhalen te delen. Hij schrok zich wezenloos van de verhalen, zegt hij.

"We kregen verhalen binnen van transmensen die in hun eigen sportschool werden bespuugd omdat ze 'niet normaal waren' en scheldpartijen over zich heen kregen. Het was schrikbarend."

'Klein gebaar, grote impact'

Volgens Pride and Sports kunnen initiatieven zoals dat van De Vries de groep helpen om hen zich wel veilig te laten voelen. Zo mogen sporters bij een van de locaties van Vondelgym zelf bepalen in welke kleedkamer ze zich omkleden, ongeacht geslacht. De Vries zelf spreekt van "een klein gebaar, maar met een grote impact".

Een aantal jaar geleden laaide in Nederland de discussie op over genderneutrale toiletten. Critici vonden zulke wc's overbodig. Diezelfde discussie wordt niet gevoerd over niet-gescheiden kleedkamers, zegt NL Actief, branchevereniging voor sportscholen. Daar kan volgens de belangenbehartiger verandering in komen als de vraag vanuit de consumenten toeneemt.

De Lugt zou graag zien dat meer sportclubs aandacht besteden aan lhbt- en vooral transleden. Hij denkt niet alleen aan omkleedplekken, maar bijvoorbeeld ook aan gedragsregels in de sportschool en het aanbod, zoals zelfverdedigingslessen. Een initiatief als dat van De Vries kan de deur openzetten voor meer aandacht voor de groep. De Lugt: "Wat dit in ieder geval doet, is de zichtbaarheid van transpersonen versterken. En hoe zichtbaarder, hoe meer sociaal geaccepteerd."

De Vries is in ieder geval positief over de eerste sessie, ook al was de groep vanwege het coronavirus klein. "Aan het eind van de dag zag ik een grote glimlach op de gezichten van de deelnemers. Dat was mijn doel."