Spreekrecht voor familie Verstappen, 'eindelijk kunnen ze zeggen wat ze willen'

• Sophie Feenstra

  redacteur Binnenland

In de rechtszaak tegen Jos B. is het woord vanmiddag aan de nabestaanden van Nicky Verstappen. Nicky's moeder Berthie en zijn zus Femke willen van hun spreekrecht gebruikmaken om te vertellen wat de dood van Nicky, en de jarenlange onzekerheid over die dood, met hen heeft gedaan.

Sinds 2016 mogen slachtoffers en nabestaanden in de rechtbank niet alleen hun persoonlijke verhaal vertellen, maar mogen ze zich ook uitspreken over het bewijs en de schuldvraag. De familie kan dus ook reageren op de verklaringen van Jos B. en tegen de rechter zeggen welke straf hij volgens hen verdient.

Strafmaat

Hebben zij hiermee ook echt invloed op de beslissing van de rechter? Nee, zegt slachtofferadvocaat Nelleke Stolk. "De rechtbank vormt het oordeel op basis van het bewijs in het dossier. Ik vergelijk het voor mijn cliënten altijd met een voetbalwedstrijd: het Openbaar Ministerie speelt tegen de verdachte en zijn advocaat. Slachtoffers staan aan de zijlijn en kunnen vanaf daar alleen input geven."

Advocaat Richard Korver, ook gespecialiseerd in het bijstaan van slachtoffers, kijkt daar anders naar. "Rechters oordelen sinds jaar en dag over een misdrijf door te kijken naar de gevolgen voor de slachtoffers", zegt hij. "Soms weegt het verhaal van het slachtoffer op een zitting zelfs zwaarder voor de strafmaat dan het verhaal van het OM."

Wel is het zo dat het spreekrecht niet bijdraagt aan het bewijs, zegt Korver. "En rechters beslissen uiteindelijk op basis van het bewijs of ze een verdachte wel of niet veroordelen."

Volgens Stolk is verwachtingsmanagement dan ook het belangrijkste deel van haar werk. "Je kunt als nabestaande vertellen wat je vindt van de inhoud van het dossier en de verklaringen van de verdachte. Maar dat je je ook mag uitspreken over de straf, dat vind ik een valse belofte van het spreekrecht. De rechter gaat daardoor echt geen hogere straf opleggen."

Waarom zou je als nabestaande dan toch gebruikmaken van het spreekrecht? Volgens Stolk vanwege de erkenning en de afsluiting. "Het is het laatste wat je kunt doen voor het slachtoffer. De rechter en de verdachten iets vertellen over degene achter dat papieren dossier."

Het blijft daarbij altijd spannend hoe een verdachte zal reageren. "Een enkele keer zorgt hun verhaal ervoor dat de verdachte alsnog gaat praten", aldus Korver. Maar soms komt er ook helemaal geen reactie van de verdachte. "Zo'n 10 procent van mijn cliënten gaat hierdoor meer gefrustreerd weg dan dat ze zijn gekomen", zegt Stolk.

In het grootste deel van de strafzaken wordt geen gebruikgemaakt van het spreekrecht, zegt advocaat Korver. "Soms willen slachtoffers niet met de verdachte in één zaal zijn, zijn ze bang voor de reactie van de verdachte, bang voor wraak of vinden ze het te emotioneel of te privé."

Willen slachtoffers of nabestaanden toch iets zeggen, dan is het volgens Korver wel zo waardig als ze dat kunnen doen op het moment dat alle kaarten op tafel liggen. Hij vraagt daarom regelmatig aan de rechter of het spreekrecht mag worden opgesplitst. De slachtoffers of nabestaanden vertellen dan aan het begin van de zitting wat het misdrijf met hen heeft gedaan, maar hun mening over het bewijs en de straf geven ze pas nadat het OM de strafeis heeft geformuleerd en de advocaat van de verdachte zijn pleidooi heeft gehouden.

"Het beeld dat B.'s advocaat Gerald Roethof zal schetsen, is heel anders dan wat de familie Verstappen denkt dat er is gebeurd", zegt Korver. "Het is een marteling voor die mensen als ze daar niets meer tegenin mogen brengen."

Advocaat Stolk vindt het een enorme prestatie dat de familie vandaag gebruik gaat maken van het spreekrecht. "Alle blikken zijn op hen gericht. Na al die jaren kunnen ze als ouders van dat ventje eindelijk zeggen wat ze willen zeggen. Tegen de rechtbank en tegen de verdachte."