'Eén groot experiment': Gouda verlaagt grondwaterpeil met 25 centimeter

• Jorn Kompeer en Heleen Ekker

De gemeente Gouda wil het grondwaterpeil in een deel van de binnenstad met 25 centimeter verlagen. Zo moet de toenemende wateroverlast worden tegengegaan, veroorzaakt door bodemdaling en hevige stortbuien. Bij een fikse regenbui staan in Gouda veel gangen en kelders onder water. Het plan zorgt voor verhitte discussies.

De situatie in Gouda is redelijk uniek: de stad is gebouwd op veengrond, met daarbovenop een flinke laag oud stadspuin. Omdat dat puin en de huizen die erop staan zo zwaar zijn, wordt de veenlaag als een spons ingedrukt en zakt de stad bovengemiddeld snel naar beneden. Nu daar steeds meer heftige regenbuien bijkomen door klimaatverandering, neemt de wateroverlast flink toe.

In tientallen gemeenten, vooral in Noord- en Zuid-Holland, kampen ze met vergelijkbare problemen, maar nergens zakt het zo snel als in Gouda. In sommige delen van de stad gaat het om 10 millimeter per jaar. Het grootste deel van de huizen in veel binnensteden is niet onderheid, wat betekent dat deze woningen mee zakken met de bodem. En dus groeit ook de kans op wateroverlast.

Vier keer per jaar

Zo ziet Gerda Boer van schilderswinkel Natte in Gouda zo'n vier keer per jaar dat de hele winkel onder water loopt. "Als het hard regent, zie je snel op straat dat de putten het niet meer aan kunnen. Meteen daarna ruiken we het al, en even later staat er bijna overal tien centimeter water in de winkel. Vaak komt ook het rioolwater naar boven, dat stinkt enorm."

Ze wordt er moedeloos van, om elke keer weer het water uit de winkel weg te krijgen en daarna alles weer schoon te maken.

Voor mensen zoals zij is het verlagen van het grondwaterpeil een zegen. Maar er zijn ook tegenstanders. In het gebied waar de gemeente het grondwaterpeil wil verlagen staan 1400 woningen, waarvan maximaal 60 op houten palen. De angst is dat die straks droog komen te staan en dan kan er door paalrot schade aan de fundering ontstaan. Dit kan flink in de papieren lopen: denk aan een schadepost van zomaar een ton, aldus een woordvoerder van de gemeente.

Tegenstanders waarschuwen dat de gemeente veel te grote risico's neemt. "Dit is een experiment dat nooit eerder is gedaan, waarvan de gevolgen totaal onbekend zijn", zegt Ton Schilperoort, die zich samen met allerlei lokale organisaties tegen de plannen verzet. Het baart ze zorgen hoe de gemeente het plan er snel doorheen wil krijgen: "Allerlei vervolgonderzoeken - die in de plannen worden gesuggereerd - worden niet uitgevoerd, en dus is onduidelijk wat de gevolgen voor de honderden huizen zullen zijn."

Maar volgens Hilde Niezen, verantwoordelijk wethouder in Gouda, is het besluit om het grondwater te verlagen niet lichtvaardig genomen. "We hebben jaren onderzoek laten doen. Alle wetenschappers in Nederland die er verstand van hebben zijn hier wel wezen kijken. Gouda is uniek in Nederland, omdat het water hier echt al heel hoog zit. We hebben woningen waar het grondwater direct onder de vloer zit."

De angst bestaat dan ook dat binnenkort de eerste huizen onbewoonbaar worden, als de vloer tot onder het grondwaterniveau zakt.

'Tijd kopen'

De gemeente treft wel voorzorgsmaatregelen. Zo worden er peilscheidingen in grachten gemaakt, wordt de riolering in meerdere stukken opgeknipt, zodat het water niet afloopt naar het laagste punt en de situatie wordt gemonitord om precies te zien wat de effecten van de peilverlaging zijn.

Volgens de tegenstanders leidt de beslissing het peil in slechts een deel van de binnenstad te verlagen, juist tot méér problemen. Zo is er de angst dat huizen op de grens van het gebied straks funderingsproblemen krijgen omdat het grondwater daar op zoek gaat naar het lagere deel. Toch snappen ze ook dat er iets moet gebeuren.

Schilperoort: "Laat het peil dan net als vroeger in de hele stad met een paar centimeter zakken. Dan zijn problemen tijdelijk weg en koop je tijd om beter onderzoek te doen naar de gevolgen."

Maar volgens wethouder Niezen staat het water daar inmiddels te hoog voor. Bovendien wordt het peil alleen daar verlaagd waar het probleem het grootst is om te voorkomen dat nog meer mensen in onzekerheid komen te zitten over hun huis.

Het plan van de gemeente Gouda moet nog worden goedgekeurd door de gemeenteraad.