Scholen Kenia pas in 2021 weer open: 'Ongelijkheid wordt alleen maar groter'

• Elles van Gelder en Sven Torfinn

Scholen open of dicht vanwege corona? Op het Afrikaanse continent is het nog een veel groter dilemma dan in Europa. Volgens cijfers van Unesco, de onderwijsorganisatie van de Verenigde Naties, zijn de scholen volledig dicht in twaalf landen onder de Sahara.

Kenia heeft zelfs besloten het hele schooljaar af te gelasten. Pas in januari 2021 gaan de scholen weer open. Zo'n 18 miljoenen kinderen, tieners en jongvolwassenen zitten al zeven maanden thuis. Met grote gevolgen.

Neem de 15-jarige Mary, die alleen onder een gefingeerde naam haar verhaal durft te doen. Ze was gelukkig op school. Ze is wees en wordt verzorgd door een vriendin van haar moeder met wie ze geen goede band heeft. School betekende een plek waar er naar haar werd geluisterd. Haar familie worstelt financieel door corona.

Toen Mary een man ontmoette die eten en kleding voor haar kocht, was dat een verademing. Maar het kwam met een prijs. Ze is vier maanden zwanger. "Als ik nog op school had gezeten, was dit nooit gebeurd."

Vrijheid

De 17-jarige Glen Ochieng uit Nairobi vindt het juist niet erg om niet meer naar school te gaan. Hij ging voor de coronapandemie alleen omdat het van zijn moeder moest. Maar door de pandemie raakte die haar werk kwijt. Dus moest Glen aan de slag.

Mary en Glen vertellen over wat hen is overkomen sinds de scholen zijn dichtgegaan:

Lange schoolsluitingen zijn een groot risico, zeggen ook andere VN-organisaties als de WHO en Unicef. Vooral in armere landen is een school veel meer dan een onderwijsinstelling. Het betekent een plek waar je vaak een warme maaltijd krijgt en waar het betrekkelijk veilig is.

Bovendien is de kans groot dat veel jongeren nu nooit meer terugkeren naar school. De grootste zorgen maken internationale organisaties zich over meisjes: die zijn extra kwetsbaar.

Tienerzwangerschappen

Het verhaal van Mary is geen uitzondering. "Meisjes die naar school gaan, worden minder snel vroeg zwanger en worden minder snel jong uitgehuwelijkt", vertelt Mercy Musomi van de Keniaanse organisatie Girl Child Network, die meisjes juist op school probeert te houden. Dat was al voor corona een moeilijke taak.

Zo lag het aantal tienerzwangerschappen in Kenia altijd al hoog. "En dat gaat nu alleen maar toenemen" zegt Musomi. "Meisjes hebben nu te veel tijd om met andere dingen bezig te zijn. En zwangere meisjes zien we meestal niet terug op school."

Glen wil niet meer terug en zijn moeder vindt dat nu wel best. Ze heeft zijn inkomen nodig. Ook andere oud-klasgenoten gaan straks niet meer, vertelt Glen. "Een deel van de jongens is bij bendes gegaan. Ik weet zelfs dat er twee of drie jongens van mijn school vermoord zijn het afgelopen half jaar." Hij is trots dat hij in ieder geval eerlijk zijn geld verdient.

Desastreus

De regering zegt goed te weten dat deze problemen spelen. De jeugd zou op eigen houtje thuis verder moeten leren. Er zijn lessen via de radio, televisie en online. Maar niet alle kinderen hebben een radio of televisie of zelfs elektriciteit thuis. En online leren is al helemaal ver weg voor velen.

"Dat werkt in de rijkere wijken, maar niet hier in de sloppen," zegt Billian Okoth Ojiwa. Hij runt een jongerencentrum in de wijk waar ook Glen en Mary wonen. "De meeste ouders hebben hier geen smartphone. En als ze er al een hebben, is er geen geld om tegoed te kopen. Bovendien kunnen veel ouders niet helpen met schoolwerk, omdat ze zelf hun school nooit hebben afgemaakt of omdat ze moeten werken om hun gezin te voeden."

Ojiwa probeert het gat zo goed als hij kan te dichten. Zo kunnen kinderen bij het centrum terecht voor een warme maaltijd en kunnen studenten uit de buurt er lessen volgen via Zoom. "Maar veel jongeren zijn nu met heel andere dingen bezig. Dit is desastreus."

Ongelijkheid neemt toe

Kenia nam de beslissing om het schooljaar af te blazen in juli omdat de coronapiek in december werd verwacht en de overheid kinderen, jongeren en leraren vrij van corona wilde houden. Inmiddels is het officiële aantal besmettingen per dag er gigantisch afgenomen. In het land zijn er 36.301 infecties geregistreerd en 634 doden.

Een andere reden om het schooljaar te schrappen was juist omdat de overheid zag dat veel kinderen achterstanden opliepen en geen toegang hadden tot thuisscholing. De regering dacht dat het beter was dat iedereen het jaar dan maar over zou doen.

Maar duurdere privéscholen gaan vaak toch gewoon door met online programma's. "De ongelijkheid tussen jongeren op goede scholen, die wel online kunnen leren, en jongeren in de arme wijken wordt nu dus alleen maar nog groter", zegt Ojiwa.