Nederland klaagt Syrië aan voor foltering, 'meer dan een symbolische actie'

Nederland stelt Syrië aansprakelijk voor grove mensenrechtenschendingen en in het bijzonder voor foltering. Minister Blok heeft een diplomatieke nota verstuurd, waarin staat dat het land hiermee moet stoppen en de slachtoffers volledig rechtsherstel moet bieden. Hij dreigt naar een internationale rechter te stappen.

Blok wil dat Syrië eerst met Nederland in onderhandeling treedt. Dat is een noodzakelijke eerste stap, schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. Als de twee landen er niet uitkomen, kan Nederland een arbitrageprocedure beginnen en de zaak uiteindelijk voorleggen aan een internationale rechter.

Blok licht toe waarom Nederland Syrië aansprakelijk stelt voor schending van de mensenrechten:

Blok wijst erop dat er jarenlang en veelvuldig door internationale organisaties is gerapporteerd over grove mensenrechtenschendingen. "Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan vreselijke misdrijven", schrijft hij. Het gaat dan onder meer om martelingen, de inzet van chemische wapens en bombardementen op ziekenhuizen. "De bewijzen zijn overduidelijk. Dit kan niet zonder gevolgen blijven."

Een eerdere poging om Syrië door te verwijzen naar het Internationaal Strafhof stuitte op een veto van Rusland in de VN-Veiligheidsraad. Nadien is er een soort internationale databank opgericht, waar bewijzen worden verzameld en geanalyseerd. Nederland is daarvan de grootste donor, schrijft Blok. Naar aanleiding daarvan neemt Nederland alsnog de stap om de Syrische staat aansprakelijk te stellen.

"Er is een nieuwe route gevonden", lichtte Blok vanmiddag toe. "Deze route is nog niet eerder gebruikt." Het komt erop neer dat Nederland Syrië gaat aanspreken als mede-ondertekenaar van het verdrag tegen foltering van de Verenigde Naties. De procedure kan jaren gaan duren, erkent hij. "Maar als we geen eerste stap zetten, gebeurt er nooit iets." Blok zei dat een aantal landen vandaag zijn steun zal uitspreken.

"Ik zie geen alternatief", voegde hij daaraan toe. "We zijn dit verplicht aan de slachtoffers en moeten aan de wereld laten zien dat we dit niet zomaar laten passeren."

De minister van Buitenlandse Zaken zegt dat er in het conflict in Syrië bijna 200.000 burgers zijn omgekomen. Daarnaast zijn er zo'n 100.000 mensen vermist. Meer dan zes miljoen Syriërs zijn in eigen land op de vlucht en 5,5 miljoen Syriërs hebben het land verlaten.

Assad gaat niet ineens overstag

Volgens Marieke de Hoon, universitair docent internationaal (straf)recht aan de Vrije Universiteit, is de aanklacht van de Nederlandse regering niet alleen maar van symbolisch belang. "We moeten niet verwachten dat Assad nu gaat zeggen: 'Oh, deed ik iets verkeerd?' en ineens zijn gedrag gaat veranderen. Maar op een gegeven moment, hopelijk zo snel mogelijk, gaan ze in Syrië weer proberen om hun samenleving op te bouwen. En dan helpt het als de internationale rechtsorde ook zegt waar fouten zijn gemaakt, waar misdrijven zijn begaan. Het is heel belangrijk dat ze niet alleen zich kunnen verzoenen met elkaar, maar ook dat duidelijk is wie nou waarvoor verantwoordelijk is."

Als de landen er in onderling overleg of in arbitrage niet uit komen, stapt Nederland naar het Internationaal Gerechtshof, dat huist in het Haagse Vredespaleis. De Hoon: "Het gebeurt niet vaak dat landen dat bij voorbaat al aankondigen, dat is opvallend. Het hof kan Assad of zijn medewerkers niet in een gevangenis zetten. Het is geen strafrecht. Maar het kan wel een gezaghebbende uitspraak doen, en het kan Syrië bijvoorbeeld verplichten om slachtoffers compensatie te betalen. Of ze dat dan doen is natuurlijk maar de vraag, maar het kan andere landen over de streep trekken om harder op te treden tegen Assad, om niet langer met hem samen te werken."

Toch zit er voor Nederland ook een symbolische kant aan de zaak, zegt De Hoon: "Er zijn hier veel Syrische vluchtelingen, die worden op deze manier gesteund in hun zaak. Nederland versterkt zo ook zijn rol als voortrekker op het gebied van internationaal recht. En als er op een gegeven moment een IS-tribunaal komt, dan wordt met deze aanklacht voorkomen dat de indruk gewekt wordt dat er alleen achter Islamitische Staat wordt aan gegaan. Terwijl de grootste misdrijven worden gepleegd door het Assad-regime."