'Zhenhua-files': ruim 700 Nederlanders op uitgelekte lijst Chinees databedrijf
Een zoon van D66-lijsttrekker Sigrid Kaag, een zus van PvdA-leider Lodewijk Asscher en de dochter van CDA-prominent Pieter Omtzigt. Allemaal staan ze op een lijst van een Chinees bedrijf dat nauwe banden zou hebben met de Chinese inlichtingendiensten. Dat blijkt uit een dataset die is ingezien door de NOS.
Naast namen en informatie over vele honderden prominente Nederlanders beslaat de database dus in een groot aantal gevallen ook informatie over de bloedverwanten van wat databedrijf Zhenhua "overzeese sleutelfiguren" noemt.
Maandag al werd duidelijk dat Zhenhua, op papier een privaat Chinees bedrijf, de gegevens van circa 2,4 miljoen mensen in het buitenland heeft samengebracht in een omvangrijk databestand. Nu wordt duidelijk dat zich in die Overseas Key Information Database ook ruim 700 Nederlanders bevinden.
Politieke 'sleutelfiguren'
In uitgelekte spreadsheets, voor het eerst naar buiten gekomen via onder meer de Australian Financial Review en de Britse Telegraph, zijn tal van bekende namen terug te vinden. Van prins Constantijn tot een dochter van makelaar en tv-presentator Harry Mens: de lijst is divers.
Tweede Kamerleden als Sjoerd Sjoerdsma van D66 en Henk Nijboer van de PvdA, Eerste Kamerlid Henk Otten zijn enkele van de politieke "sleutelfiguren" die naar boven komen, vergezeld van een breed scala aan (voormalige) Nederlandse Europarlementariërs, gedeputeerden en burgemeesters, in meerdere gevallen uitgebreid met hun familieleden.
In de Nederlandse kolommen van de dataset wordt bijvoorbeeld melding gemaakt van één van de twee dochters van voormalig minister van Financiën en oud-topman van ABN Amro Gerrit Zalm. Datzelfde geldt voor de zoon van oud-minister Jan Pronk. Ook de naam van de 15-jarige dochter van voormalig minister Melanie Schultz van Haegen van Infrastructuur komt naar voren in het bestand, dat in de tweede helft van 2018 zou zijn aangemaakt.
Van oud-politicus André Rouvoet, nu voorzitter van koepelorganisatie GGD/GHOR Nederland, zijn vrouw en dochter opgenomen in het databestand. Ook de broer van de burgemeester van Arnhem, Ahmed Marcouch, en familieleden van SER-voorzitter Mariëtte Hamer prijken op de lijst van Zhenhua.
Digitale kruimels
Met behulp van zelfontwikkelde software 'schraapt' het Chinese databedrijf informatie van het internet over de 'sleutelfiguren', naar eigen zeggen uit openbaar beschikbare bronnen. De belangrijkste afnemer zou het leger zijn. Naast overheidswebsites en bedrijfsprofielen is de gebruikte informatie afkomstig van sociale mediaprofielen als Facebook, Twitter en LinkedIn.
Op basis van de Nederlandse dataset zijn er geen aanwijzingen dat gebruik gemaakt zou zijn van niet-openbare bronnen. Zhenhua stelde eerder in een interne speech dat meer dan 90 procent van militaire inlichtingen verkregen kan worden door openbare bronnen.
Het databestand betreft op het eerste oog vooral digitale kruimels. Soms summier, soms met completere informatie over genoten onderwijs of loopbaan, veelal aangevuld met links naar profielfoto's. Daarnaast lijken openbare registers van onder meer Rechtspraak.nl en Interpol te zijn geraadpleegd.
Daardoor kwam vermoedelijk ook de naam van Jan des Bouvrie bovendrijven. In een toelichting wordt gerept over vermeende belastingontduiking van de interieurdesigner. Des Bouvrie schikte de zaak enkele jaren geleden voor 25.000 euro, iets waarvan ook in de documenten melding wordt gemaakt.
Drugscriminelen en oorlogsmisdadigers
Verschillende zware drugscriminelen komen terug op de lijst, alsmede oorlogsmisdadigers die zijn veroordeeld door het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag, onder wie Ratko Mladic. Hij zit vast in Scheveningen.
Of en aan wie de data over de sleutelfiguren in Nederland door Zhenhua is verkocht, is onduidelijk. Ook blijft ongewis met welke intentie het bedrijf deze 700 namen, waaronder ook meerdere prominente religieuze personen en verschillende topfiguren uit het Nederlandse defensieapparaat, heeft geselecteerd.
Analisten van het Australische consultancybedrijf Internet 2.0 en onderzoeker Christopher Balding, die de informatie deelden met de NOS, stellen op basis van bedrijfsdocumenten van Zhenhua dat het bedrijf nauwe banden heeft met de Chinese autoriteiten, waaronder een bedrijf dat direct onder de paraplu van het centrale propagandadepartement valt.
'Ik werk in een kinderdagverblijf'
Meerdere pogingen om Zhenhua en oprichter Wang Xuefeng te bereiken leverden niets op. Een telefoontje naar het mobiele nummer van een medewerker wordt beantwoord door een Chinese vrouw die stelt dat ze nog nooit van het bedrijf heeft gehoord. "Ik werk in een kinderdagverblijf", zegt ze. "Nee, ik zit niet in Shenzhen," de stad waar het hoofdkantoor van het bedrijf zetelt. Haar telefoonnummer komt rechtstreeks uit één van de brochures waarin het bedrijf zijn diensten aanprijst. LinkedIn-profielen en websites geaffilieerd aan Zhenhua zijn inmiddels offline gehaald.
Bedrijfsintroducties en presentaties van het bedrijf die de analisten eerder archiveerden geven een ongekend inkijkje in de ambities van de Chinese dataverzamelingswoede, waarin de autoriteiten de private sector ruim baan lijken te geven. Zhenhua stelt daarin gespecialiseerd te zijn in het "verzamelen van inlichtingen" en het "monitoren van de publieke opinie", waarbij gebruikgemaakt wordt van data uit "meer dan 200 landen, in 28 talen".
Het bedrijf ziet het doorspitten en integreren van vrij toegankelijke data op sociale media als "kosteneffectief wapen in een inlichtingenoorlog", waarbij het bedrijf lijkt te hinten op kansen en bedreigingen bij het analyseren en verspreiden van misinformatie.
