Steun in Kamer voor SP-plan correctief referendum

Het referendum maakt voorzichtig een comeback. Een meerderheid in de Tweede Kamer is positief over de initiatiefwet van SP'er Ronald van Raak om een bindend, correctief referendum mogelijk te maken. Burgers kunnen dan achteraf de politiek corrigeren en aangenomen wetten alsnog wegstemmen.

Een groot deel van de oppositiepartijen is voor, en ook de regeringspartijen D66 en ChristenUnie zien wel wat in het idee, al hebben ze nog aanmerkingen.

Dat zich een meerderheid aftekent in de Tweede Kamer is een eerste stap. Ook de Eerste Kamer moet akkoord gaan. En omdat het om een grondwetswijziging gaat, moet er na de verkiezingen opnieuw over gestemd worden door beide Kamers van het parlement en dan is een tweederdemeerderheid nodig. Pas dan is het correctief referendum een feit.

Kleefkruid

Nederland kende een raadgevend referendum, maar dat werd door het huidige kabinet afgeschaft. Na de raadplegingen over de Europese grondwet, het associatieverdrag met Oekraïne en de Wet op de Inlichtingendiensten was de conclusie dat het middel "niet had gebracht wat ervan werd verwacht."

Maar inmiddels lijkt de wind de andere kant op te waaien. "Het referendum is als kleefkruid. Hoe harder de politiek het wegschudt, hoe meer het blijft plakken. Totdat we het accepteren", zei Kamerlid Van Raak in de Kamer, waar hij zijn initiatief verdedigde. Volgens hem is Nederland nu klaar om het referendum in te voeren.

Het referendum is een aanvulling op de parlementaire democratie, vindt Van Raak. "Als mensen ons kunnen corrigeren, dan zullen ze ons meer vertrouwen." Hij verwees ook naar de aanbevelingen van de staatscommissie onder leiding van oud-minister Remkes, die ook ruimte ziet voor deze vernieuwing van het stelsel.

Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken zei namens het kabinet dat zij het initiatief niet zal blokkeren, maar er zitten volgens haar wel nadelen aan het middel. Zo is de kans groot dat een grote groep van de bevolking teleurgesteld wordt, wat weer tot spanningen kan leiden. En het kan voor de politiek erg moeilijk zijn om vast te stellen waarom de bevolking precies tegen een wet heeft gestemd, denkt de minister.

Geldigheidsdrempel

Maar ook in de coalitie is er dus enthousiasme over het voorstel van de SP, al zijn er nog wel vragen over de hoogte van de geldigheidsdrempel die gehanteerd wordt. De commissie-Remkes stelde voor dat ten minste een derde van alle stemgerechtigde Nederlanders een tegenstem moet hebben uitgebracht voor een geldige uitslag.

De ChristenUnie wil een nog hogere drempel, en die in de Grondwet vastleggen. Maar Van Raak wil dat juist niet doen. Hij vindt dat zo'n uitkomstdrempel niet in de Grondwet thuishoort, maar later moet worden vastgesteld in een aparte wet, die ook met tweederdemeerderheid moet worden aangenomen.

Toch diende ChristenUnie-Kamerlid Stieneke van der Graaf hierover een wijzigingsvoorstel in. "Dit is een randvoorwaarde voor ons", zei ze. Hoe zwaar dat uiteindelijk weegt, moet op 22 september blijken. Dan staat de stemming over de initiatiefwet van Van Raak gepland.

Daarbij is een gewone meerderheid dus nog voldoende. Een tweederdemeerderheid is er op dit moment niet, maar voorstanders hopen dat dat na de verkiezingen anders is.