Fototentoonstelling Almere: 'Er was eerst niks en toen ineens een grote stad'

Memory voor grote mensen, zo noemt Michel Langendijk de totstandkoming van de tentoonstelling 'Almere Boven'. Maandenlang bestudeerde hij duizenden luchtfoto's van de Flevolandse stad - de oudste gemaakt in de jaren 60, de nieuwste maar een paar maanden oud. Voor de tentoonstelling, die vanaf vandaag te bezoeken is op vier locaties in Almere, selecteerde hij oude en nieuwe foto's die op precies dezelfde plaats zijn gemaakt. In combinatie weerspiegelen ze de geschiedenis van de stad.

De tentoonstelling is opgezet om te laten zien hoe snel Almere is uitgegroeid van polder tot de achtste stad van Nederland, vertelt Langendijk. "Dat is fascinerend." Hij noemt drie foto's die deze ontwikkeling in een notendop laten zien. De eerste is gemaakt in 1967, van het gemaal De Blocq van Kuffeler. "Dat noem ik de eerste foto van Almere", zegt Langendijk, hoewel hij zich ervan bewust is dat de stad pas jaren later ontstond. "Maar je ziet al precies de contouren van de dijk waar uiteindelijk land komt en waar de stad zal verrijzen."

Op een luchtfoto van een jaar later is een deel van het gebied achter het gemaal inmiddels leeggepompt. De derde foto, eerder dit jaar op dezelfde plek gemaakt, laat - naast opnieuw het gemaal - in de verte een stad met een skyline zien. "Er was eerst niks en plotseling is er dan een grote stad", beschrijft Langendijk het proces. "Daar zitten natuurlijk allerlei stappen tussen, maar toch. Vergelijk het met Amsterdam, die stad is er al meer dan 700 jaar. Almere bestaat nog geen 50 jaar en er wonen nu al meer dan 200.000 mensen."

Bekijk hieronder de luchtfoto's van het gemaal De Blocq van Kuffeler uit 1967, 1968 en 2020:

Volgens Langendijk zie je in de foto's niet alleen de geschiedenis van Almere terug, maar vertellen ze ook een breder verhaal. "Je ziet welke trends er zijn geweest in de architectuur en stedenbouw. Van Almere Haven wilden ze in de jaren 70 bijvoorbeeld een klein, beschut stadsdeel maken. Je ziet op de foto allerlei kronkelige straatjes in wat later een bloemkoolwijk werd genoemd. Dat is typisch iets voor die tijd."

Een paar jaar later werd voor het deel Almere Stad, het huidige centrum, een andere filosofie gekozen, vertelt Langendijk. "Alle wijken staan in een hoek van 45 graden ten opzichte van elkaar. De buurten zijn er veel rechter en grootschaliger dan in Almere Haven."

Bekijk de opbouw van Almere Haven in 1977 en de huidige wijk in 2020 door de rode knop heen en weer te bewegen (voor de app-gebruiker: klik eerst op de afbeelding):

En dat het in de jaren 80 financieel minder goed gaat met Nederland, ziet Langendijk weerspiegeld in de keuzes die toen zijn gemaakt. "Niet te veel details, snelle productie. Op de foto's zie je van bovenaf wat toen op de tekentafel is bedacht."

Dat de ontwikkelingen snel zijn gegaan in Almere, moge duidelijk zijn. "Soms moesten de luchtfotografen wel iedere maand terugkomen omdat er weer een nieuwe wijk bij was gekomen", weet Langendijk. "En de stad is nog steeds in wording."

Lekker zwemmen

Over wat zijn favoriete foto van de tentoonstelling is, hoeft de samensteller niet lang na te denken. Een "kijkplaat" is het eigenlijk, zegt hij, van het strand van Almere in 1975. "Je ziet heel veel mensen zitten. In heel Almere staat nog geen één huis, maar dit zijn Amsterdammers of mensen uit het Gooi die moeten hebben gedacht: in die nieuwe polder kun je lekker zwemmen." Pas decennia later verrezen achter het strand de wijken Almere Poort en Duin.

Bekijk de strandgangers in Almere Poort in 1975 en in 2016 door de rode knop heen en weer te bewegen (voor de app-gebruiker: klik eerst op de afbeelding):

De fotosets - oud en nieuw - die Langendijk voor de tentoonstelling heeft uitgekozen, zijn vanaf vandaag op vier plekken in Almere te zien. Alle duizenden luchtfoto's worden vanaf september ook online gepubliceerd op een speciale website.