'Tabakslobby had, via VVD, toch invloed op regulering tabaksverkoop'
De tabakslobby is er toch in geslaagd om invloed uit te oefenen op de afspraken in het Nationaal Preventieakkoord. De onderhandelingen daarover waren nadrukkelijk zo opgezet dat de belangen van de tabaksindustrie en de tabaksverkopers er geen invloed op zouden hebben.
Het was de bedoeling dat de volksgezondheid leidend zou zijn, maar dat is niet gelukt, concluderen journalisten van platform The Investigative Desk, in een verhaal gepubliceerd door Follow The Money.
In het vertrouwelijke eerste conceptakkoord zou de accijns stapsgewijs worden verhoogd tot minimaal een tientje in 2023. In plaats daarvan is een pakje dit jaar één euro duurder geworden en kost het nu 8 euro. Voordat de prijs verder kan worden verhoogd, worden eerst de effecten van deze prijsverhoging geëvalueerd. De datum voor een uiteindelijke accijnsverhoging is daarmee onzeker geworden.
Verder worden tabaksspeciaalzaken en zo'n 150 gemakswinkels uitgezonderd van het uitstalverbod. Dat betekent dat ze hun koopwaar niet achter slot en grendel of onder de toonbank hoeven te bewaren. En waar eerst alle tabaksproducten in neutrale verpakkingen zouden worden verkocht, zijn sigaren en e-sigaretten daarvan nu nog minimaal twee jaar uitgezonderd.
Verschillende belangen
In het WHO-Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC), dat Nederland heeft ondertekend, wordt mogelijk gemaakt dat bij het nemen van tabaksmaatregelen geen 'gewone' afweging van belangen plaatsvindt, maar de volksgezondheid leidend kan zijn.
Staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid had op grond van het FCTC niet alleen de direct belanghebbenden uitgesloten van de onderhandelingen, zoals de tabaksindustrie, maar ook grote brancheorganisaties VNO-NCW, MKB-Nederland en het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL).
Desondanks konden VNO-NCW, MKB-Nederland en het CBL via allerlei contacten hun beklag doen bij verschillende ministeries. De onderzoekers noemen de VVD "hoofdrolspeler" en schrijven dat die partij tijdens het coalitieoverleg de belangen van de sector behartigde. De VVD zou de andere coalitiepartijen één dag voor de presentatie van het Nationaal Preventieakkoord hebben overgehaald om een aantal maatregelen af te zwakken, te vertragen of helemaal te schrappen.
VVD-Kamerlid Hayke Veldman heeft met verschillende groepen gesproken, zei hij in het NOS Radio 1 Journaal. Volgens hem is het zijn taak als Kamerlid om verschillende belangen te wegen. Als voorbeeld noemt hij de ondernemers in tabakszaken bij de grens. Wanneer Nederland de prijzen verhoogt, moeten die zaken concurreren met buurlanden waar sigaretten goedkoper blijven, zegt Veldman. Ook wil de VVD'er niet dat er illegale handel in tabak kan ontstaan, zoals in Australië is gebeurd.
Frustratie en twijfel
De wijzigingen leidden tot grote frustratie bij maatschappelijke organisaties, zoals de Alliantie Nederland Rookvrij, die meedeed aan de onderhandelingen. Die twijfelde zelfs over het tekenen van het akkoord. Uiteindelijk kwam het er wel, maar de doelstelling van minder dan 5 procent volwassen rokers en nul rokende jongeren in 2040 lijkt nu onhaalbaar.