15 jaar na aanslag op Libanese premier Hariri komt de uitspraak 

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

Terwijl Beiroet nog zwaar gehavend is na de krachtige ontploffing in de haven van begin deze maand, wacht Libanon ook nog een rechterlijke uitspraak die oude wonden open kan scheuren.

Het gaat om de bomaanslag die premier Rafik Hariri 15 jaar geleden het leven kostte. Dinsdag maakt het Speciaal Tribunaal voor Libanon (STL) bekend of vier verdachten daar schuldig aan zijn. De uitspraak stond gepland voor afgelopen vrijdag, maar na de grote explosie werd die uitgesteld.

De aanslag was een schok in Libanon en ver daarbuiten: op 14 februari 2005 ontplofte een bestelbus in Beiroet terwijl de stoet van premier Hariri langsreed. De explosie veroorzaakt een tien meter brede krater, gebouwen en auto's worden vernield. De aanslag kost behalve aan Hariri aan nog 22 mensen het leven.

"Door de explosie voelde ik een enorme druk. Ik werd opgetild en tegen de grond gesmeten", zegt Khalil Arab, eigenaar van het Palm Beach Hotel, op nog geen 100 meter van de plek van de ontploffing.

Zijn hotel werd twee weken geleden opnieuw getroffen, deze keer door de explosie in de haven. Hij sprak met de NOS in de ochtend van 4 augustus, de dag van die ontploffing, over zijn ervaring tijdens de bomaanslag op Hariri.

"Ik lag op de grond en kon niet meer opstaan. Dat schijnt een reactie te zijn op angst. Ze hebben me weg moeten dragen", zegt Arab die zwaar gewond raakte. "Gelukkig waren mijn werknemers op de begane grond aan het werk, want daardoor zijn ze niet gewond geraakt. Het had heel anders kunnen aflopen. Het scheelde maar seconden, dat is het verschil tussen het leven en de dood."

Syrische terugtocht

Meteen na de aanslag op Hariri denken veel Libanezen dat Syrië er achter zat. Dit buurland heeft een dikke vinger in de pap in Libanon. Syrische troepen zijn er al sinds het begin van de burgeroorlog, 30 jaar eerder, gelegerd. De gehate geheime dienst van president Assad opereert er zonder problemen en Hariri was uitgesproken tegenstander van die inmenging.

De dood van de premier ontketent massale anti-Syrië-demonstraties in Beiroet, de cederrevolutie, waardoor Assad twee maanden later wordt gedwongen tot de terugtrekking van alle Syrische troepen uit Libanon. Maar daarmee is er nog geen duidelijkheid over de toedracht van de aanslag.

Pas 13 maanden na de ontploffing neemt de VN-Veiligheidsraad het initiatief om een tribunaal op te zetten en dan duurt het nog tot 2009 voordat het proces begint. Dat wordt gehuisvest in het voormalige hoofdkwartier van de AIVD in Leidschendam omdat de veiligheid in Libanon niet kan worden gegarandeerd.

Oorspronkelijk worden er vijf leden van Hezbollah vervolgd. Nadat de hoogste in rang, Hezbollah militaire commandant Mustafa Badreddine, wordt gedood in Syrië, gaat de zaak tegen de vier andere verdachten door. Die zijn: Salim Jamil Ayyash, Hassan Habib Merhi, Hussein Hassan Oneissi en Assad Hassan Sabra. De aanklacht luidt onder meer het smeden van een terroristisch complot, moord, en poging tot moord. Maar ze worden bij verstek berecht, want ze bleken na de aanklacht in 2011 al spoorloos verdwenen.

Naar de uitspraak wordt door veel Libanezen in het buitenland met spanning uitgekeken, zoals deze Amerikaanse vrouw van Libanese afkomst:

Het tribunaal volgt het Libanese strafrecht. De rechters en staf zijn voor de helft Libanees en de andere helft internationaal. Dezelfde verdeling geldt voor de bekostiging van het tribunaal, dat officieel niet onder de vlag van de Verenigde Naties valt al faciliteert die organisatie het onderzoek wel. Tot nu toe kostte het proces bijna 700 miljoen euro.

Op de rechtsgang is veel kritiek. Wie op het hoogste niveau achter de aanslag zit, en de mogelijke rol van Syrië of Iran daarbij, heeft het tribunaal niet onderzocht. Dat ondanks de aanzienlijke invloed van beide landen in Libanon en het grote effect van de moord op de regionale machtsbalans. Beide landen hebben betrokkenheid bij de aanslag ontkend.

Het tribunaal keek vooral naar de betrokkenheid van de verdachten zelf bij de ontploffing, op basis van technisch bewijs zoals data van mobiele telefoons en een reconstructie van de bomexplosie.

Hezbollah-leider Nasrallah laat weten geen belangstelling voor de uitspraak te hebben. Volgens hem zijn de verdachten onschuldig. Saad Hariri, de zoon van de vermoorde premier, zal naar verwachting wel bij de uitspraak aanwezig zijn. Saad Hariri was tussen 2016 en januari dit jaar zelf premier van Libanon.