Conflict over aardgas zet relatie Griekenland en Turkije op scherp

• Oumaima Abalhaj

  redacteur Buitenland

Patrouillerende marineschepen, militairen die in opperste staat van paraatheid zijn en straaljagers die worden ingezet: voor de tweede keer in paar weken tijd lopen de spanningen tussen Turkije en Griekenland hoog op. De twee landen liggen al jaren met elkaar overhoop over aardgas in de oostelijke Middellandse Zee. Ook nu is dat bron van conflict.

Een Turks onderzoeksschip, omringd door fregatten, is begin deze week uitgevaren om te kijken of er ten zuiden van het Griekse eiland Kastellorizo gas in de zeebodem zit. Volgens de Grieken begeven de Turken zich in Griekse wateren en moeten ze daar onmiddellijk weg. De Turken willen daar niks van weten. Vrijdag praten EU-ministers met elkaar over de kwestie.

De Turkse regering kwam vandaag met deze foto van de missie, van afgelopen maandag:

"Alle alarmbellen gingen hier af", zegt Griekenland-correspondent Conny Keessen over de situatie. "Volgens internationaal zeerecht bevindt Turkije zich in exclusieve economische zones van Griekenland. Turkije mag volgens Athene daar dus helemaal geen gas boren. Het zijn illegale acties die de Griekse soevereine rechten schenden."

De Turkse regering heeft al eerder aangekondigd dat ze een bodemonderzoek willen doen. "Dat doen ze met het doel om daarna te gaan boren naar aardgas", zegt Turkije-correspondent Mitra Nazar. Volgens haar is alles terug te voeren op de mening van Ankara dat Turkije net zoveel recht heeft op dat aardgas. "Als je naar de Turkse zeegrens kijkt, lijkt het logisch, want het eiland ligt dicht tegen de Turkse kust aan. Maar door die getrokken grenzen ligt dat toch in het nadeel van Turkije."

Twee weken geleden diende Griekenland een officiële klacht in bij de Turkse minister van Buitenlandse Zaken. Ook heeft het land de kwestie aangekaart bij de Europese Unie, de Verenigde Naties, de VN-Veiligheidsraad en de NAVO. Komende vrijdag praten de Europese ministers van Buitenlandse Zaken in een videoconferentie met elkaar over de situatie.

De Duitse bondskanselier Merkel, die tot december tevens EU-voorzitter is, belde met de Turkse president Erdogan en de Griekse premier Mitsotakis om de boel te sussen. Dat leek even te werken, maar inmiddels lopen de spanningen dus weer op. De Grieken dringen nu bij de EU aan om maatregelen.

"De EU is terughoudend met sancties, want Erdogan heeft een belangrijke troef in handen: de vluchtelingendeal", vertelt EU-correspondent Thomas Spekschoor. In dat akkoord is afgesproken dat Turkije migranten opvangt en de grenzen beter bewaakt, en in ruil daarvoor financiële steun van de EU ontvangt. "Erdogan heeft al meerdere malen gedreigd om de grens met Griekenland open te gooien. Je kunt je afvragen in hoeverre dat hij echt gaat doen, maar toch houden veel EU-landen Turkije liever te vriend".

Niet de eerste keer

Afgelopen jaren is er veel aardgas ontdekt in de Middellandse Zee. Turkije vindt dat dat gas eerlijk verdeeld moet worden. Ook Griekenland, Cyprus, Israël en Egypte maken aanspraak op delen van de zee. Turkije voelt zich hierdoor buitengesloten. "Turkije ziet met lede ogen aan dat landen om hen heen het aardgas aan het claimen zijn. Zij willen ook een graantje meepikken en hebben dat gas ook hard nodig", zegt Mitra Nazar vanuit Istanbul.

Afgelopen zomer begon Turkije met proefboringen bij Cyprus. Dat leidde tot veel onrust binnen de EU. "Erdogan is geen leider die stilletjes gaat zitten toekijken, dus we zagen hem vorig jaar ook een deal sluiten met Libië." In ruil voor militaire steun in de oorlog in Libië claimt Turkije een stuk Middellandse Zee, waar ze proefboringen mogen doen.

"Maar een groot deel loopt dwars door de territoriale wateren van Griekenland, Cyprus en Egypte", zegt Conny Keessen. Om die reden sloten Griekenland en Egypte vorig week een maritiem akkoord. Daar hebben ze vastgelegd wat de grenzen zijn van elkaars wateren.

Turkije reageerde daar weer boos op, zegt Nazar. "Volgens de Turken is die deal juist in strijd met internationaal vastgelegde zeegrenzen. Bovendien hadden de Grieken beloofd om eerst met Turkije om tafel te gaan. Als reactie besloot Turkije meteen weer uit te varen en de aardgasmissie toch door te zetten."

Het is nu afwachten met welke boodschap de EU komt. EU-correspondent Spekschoor: "Als het erop aankomt, zal de EU Griekenland steunen. Maar dat zullen ze toch zo lang mogelijk uit stellen om de Turken te vriend de houden. Ook omdat Turkije een NAVO-land is."