Meer mensen in tbs-klinieken door 'Michael P.-effect'
Tbs-instellingen moeten extra bedden bijplaatsen omdat er steeds meer aanvragen voor behandeling zijn. Jarenlang daalde de bezetting, maar in 2019 is het aantal tbs'ers dat in een kliniek verblijft voor het eerst weer toegenomen. Dat komt naar voren uit cijfers van tbs-klinieken die vandaag worden gepubliceerd.
Omdat de klinieken geen plek hebben, zitten tbs'ers langer zonder behandeling in de gevangenis. Ook moeten ze na hun behandeling in de instelling langer wachten op een terugkeer in de maatschappij omdat woonruimte moeilijk te vinden is. "Deze bedden kosten heel veel geld en het wachten is per definitie slecht voor de behandeling", zegt Harry Beintema, behandeldirecteur van tbs-kliniek Van Mesdag in Groningen en voorzitter van TBS Nederland.
Wachtlijst in de gevangenis
In 2015 zaten er 1655 tbs'ers voor een door de rechter opgelegde behandeling in een instelling. Dat aantal daalde in de navolgende jaren, maar liep vorig jaar weer op naar 1504.
Op dit moment zitten er 45 mensen in de gevangenis te wachten op een tbs-plek. Ze komen in aanmerking voor een tegemoetkoming van enkele honderden euro's per maand als ze langer dan vier maanden op een wachtlijst staan. Vorig jaar was de gemiddelde wachttijd nog ongeveer drie maanden.
De Van Mesdagkliniek in Groningen heeft zelfs een afdeling die al tijden leeg stond opnieuw geopend. Sinds kort zijn daar twaalf extra kamers ingericht. Die uitbreiding betekent dat de kliniek 25 extra medewerkers nodig heeft, terwijl de sector met een personeelstekort kampt.
Meer tbs, minder uitstroom
De hogere bezetting is een gevolg van de ontwikkeling dat de rechter steeds vaker een verplichte behandeling oplegt. Maar de capaciteit is daar nog niet op berekend, zegt behandeldirecteur Beintema. "De instroom is berekend op 100 patiënten per jaar, maar het zijn er de laatste jaren 100 tot 150 per jaar, dan loop je op een gegeven moment klem."
Maar ook de doorstroom is een probleem. Steeds minder tbs-patiënten verlaten de kliniek als hun behandeling klaar is. Dat komt volgens de instellingen vooral doordat er steeds moeilijker een woonplek buiten de kliniek voor hen te vinden is.
Michael P.-effect
Advocaten en klinieken spreken van het 'Michael P.-effect'. P. werd veroordeeld voor het verkrachten en doden van Anne Faber in september 2017 terwijl hij op dat moment in een open kliniek zat omdat hij tbs wist te ontlopen. Rechters zijn sindsdien vaker tbs op gaan leggen. "Dat effect zie je heel duidelijk", zegt Beintema. "Enerzijds toont dit de populariteit van de maatregel. Maar het draagvlak om mensen uit te laten stromen is eerder afgenomen dan toegenomen."
Klinieken stuiten vaker op verzet als ze met een gemeente gaan praten over het huisvesten van tbs'ers. "Je krijgt steeds minder medewerking van het openbaar bestuur en ook de buurt zit er niet op te wachten. Iedereen vindt dat het ergens moet, maar zodra ergens 'hier' wordt, dan is het een probleem."
Ook de Van Mesdagkliniek probeert woningen te regelen voor uitbehandelde tbs'ers. Zo zijn er onlangs in het Drentse Zuidlaren negen plekken geopend en mogelijk wordt dat uitgebreid met veertig. Maar er is veel verzet. Een petitie van tegenstanders, 'Geen Michael P. in Zuidlaren', is inmiddels 2200 keer getekend. Ook de burgemeester heeft zich uitgesproken tegen de komst van meer tbs'ers. Tbs-directeur Beintema heeft er een hard hoofd in dat er nog meer woonplekken kunnen worden gerealiseerd in Zuidlaren.
Tbs-klinieken willen zich vooral richten op het bevorderen van de uitstroom van patiënten, blijkt uit onderzoek. Ze vinden het openen van nieuwe klinieken zinloos, omdat het aantal aanmeldingen over de jaren heen steeds stijgt en dan weer daalt.
Het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt in een reactie dat het de problemen erkent en in gesprek is met gemeenten en ggz-instellingen om meer woonplekken voor tbs'ers te realiseren.