VUmc vindt ESBL's in rauwe groenten
Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink
Sommige rauwe groenten bevatten bacteriën met ESBL's die resistent zijn voor een groot aantal antibiotica. Het gaat om bacteriënsoorten die op grote schaal voorkomen in de menselijke en dierlijke darmen en luchtwegen. Dat blijkt uit onderzoek van het VUmc in Amsterdam dat morgen gepresenteerd wordt op het congres van de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie.
Ruim vijf procent van in totaal 120 onderzochte groentenmonsters bleek besmet met een ESBL-houdende resistente bacterie. Het gaat in de meeste gevallen om andere bacteriën met ESBL's dan tot nu toe in (kippen)vlees zijn aangetroffen. De monsters waren afkomstig van vijftien verschillende groentensoorten die op of in de grond groeien.
Enzym
Een ESBL is een enzym dat door de bacteriën wordt aangemaakt en dat diezelfde bacteriën vervolgens resistent maakt voor een groot aantal antibiotica. Daaronder zijn er een paar die in ziekenhuizen worden gebruikt om patiënten te behandelen die hardnekkige infecties hebben.
Artsen houden dan nog maar een zeer beperkt aantal middelen over om die patiënten mee te behandelen. Bovendien ontstaat tegen die laatste redmiddelen dan ook weer sneller resistentie.
Biologisch
Het groentenonderzoek is in twee etappes uitgevoerd. November vorig jaar zijn monsters van zomergroenten bekeken. In maart van dit jaar monsters van wintergroenten. De groentenmonsters waren afkomstig van de supermarkt, de biologische winkel, de straatmarkt en van de kleine groentenboer.
Vier van de onderzochte groenten bleken bacteriën met ESBL's te bevatten: taugé, radijs, lente-ui en pastinaak. In totaal waren zeven van de 120 monsters ESBL-positief. In vier gevallen ging het om taugé en een keer om radijs, lente-ui en pastinaak. Opmerkelijk genoeg waren vier van de zeven besmette monsters van biologische kweek.
Het enige andere onderzoek naar de aanwezigheid van bacteriën met ESBL's in groenten, vond vorig jaar plaats in Frankrijk. In dat grotere onderzoek van 399 monsters bleek 13 procent van de groenten- en fruitmonsters bacteriën met ESBL's te bevatten. Ook toen bleken zowel biologisch geteelde als niet biologisch geteelde groenten en fruit besmet.
Hoe de groenten besmet raken, is nog niet onderzocht. De meest waarschijnlijke hypothese is dat bemesting met dierlijke mest een rol speelt. Of dat de resistente bacteriën al in de grond zaten.
Waarschuwing
Professor Christina Vandenbroucke van het VUmc ziet in de studie van haar onderzoeksgroep een bevestiging van bange vermoedens. "Er zijn veel meer soorten bacteriën die resistent zijn voor allerlei antibiotica en ze zitten op veel meer plekken dan we vermoedden. Eigenlijk is het wonderlijk dat ze niet al veel meer voorkomen in mensen."
Ze vindt de onderzoeksresultaten zorgwekkend. "Niet zozeer om het precieze getal dat we hebben gevonden, maar dát we nu ook in groenten resistente bacteriën hebben gevonden. Dit is een waarschuwing dat het probleem er is en steeds groter wordt."
Vandenbroucke bepleit het ontwikkelen van nieuwe antibiotica. "Het kan vijf jaar duren of tien, maar straks houden we geen antibiotica meer over die wel werkt. Er zijn dringende nieuwe middelen nodig." De farmaceutische industrie ontwikkelt weinig nieuwe antibiotica, omdat daar niet veel mee te verdienen valt. De middelen worden zo min mogelijk en altijd kort gebruikt.
Bij mensen
Uit eerder onderzoek is bekend dat bacteriën met ESBL's in vrijwel al het kippenvlees zit dat in Nederland wordt verkocht. Ook in andere vleessoorten komen bacteriën met ESBL's frequent voor. En in de bodem zitten dergelijke resistente bacteriën ook.
Bij mensen komen de ESBL-bacteriën ook voor. Het VUmc heeft twee keer onderzoek gedaan naar bacteriën met ESBL's in fecesmonsters die door huisartsen worden ingestuurd naar ziekenhuislaboratoria of regionale laboratoria.
Vorig najaar bleek dat in Amsterdam ruim tien procent van die poepmonsters bacteriën met ESBL's bevatten. Dat onderzoek is dit jaar herhaald in Tilburg. Daar bleek acht procent van de fecesmonsters besmet te zijn.
Het verschil is vermoedelijk te verklaren uit het reisgedrag van mensen. Dat speelt een grote rol bij de verspreiding van resistente bacteriën. Vooral in landen als India en Pakistan, maar ook in andere landen buiten Europa en in sommige Europese landen is de kans om resistente bacteriën op te pikken veel groter.
Dierenartsen
Dat komt vooral door het veelvuldige gebruik van antibiotica in de gezondheidszorg. In Nederland is het gebruik in de gezondheidszorg beperkt, al neemt het wel toe. Maar in de intensieve veehouderij wordt er nergens zoveel antibiotica gebruikt als juist in Nederland.
Voormalig minister Verburg van Landbouw heeft met de landbouwsector afgesproken dat dit jaar het antibioticagebruik met 20 procent wordt teruggedrongen ten opzichte van 2009 en in 2013 in totaal met 50 procent ten opzichte van 2009.
Vorige week woensdag heeft huidig staatssecretaris van Landbouw Bleker gezegd dat hij harde maatregelen voorbereidt voor het geval de sector die doelstellingen niet haalt. In dat geval gaat Bleker het wettelijk onmogelijk maken dat dierenartsen antibiotica voorschrijven en ook leveren, dus als dokter en apotheker tegelijk opereren.