Na succes met westerns kleurden Morricones composities honderden andere films

Een paar halen van een mondharmonica. Het omineuze slaan van een bel. En dan niet zelden een galmende hoge vrouwenstem. Veel van het werk van Ennio Morricone is na een paar maten al te herkennen en roept beelden op van eindeloze, verlaten vlaktes, paarden en cowboys.

De filmmuziek van Once upon a Time in the West was een van zijn bekendste werken en in dezelfde categorie zitten The Good, the Bad and the Ugly, waarvan het nummer The Ecstacy of Gold commercieel succes had.

De Italiaanse componist overleed vannacht in Rome op 91-jarige leeftijd, aan de gevolgen van een val.

Jazzbandjes

Morricone werd op 10 november 1928 in Rome geboren, schreef op zijn zesde al muziekstukken en studeerde aan het conservatorium. Hij speelde in jazzbandjes en begon zijn carrière bij de Italiaanse radio en televisie.

Met de muziek die hij maakte voor radiodocumentaires en hoorspelen had hij veel succes. Begin jaren 60 verlegde hij zijn aandacht naar film. De Amerikaanse filmindustrie had toen even genoeg van westernfilms, maar voor Italiaanse en Spaanse regisseurs bleef het genre aantrekkelijk.

Gringo (1963) was de eerste western waarvoor Morricone de muziek schreef. A Fistful of Dollars uit dat jaar, van regisseur Sergio Leone met Clint Eastwood in de hoofdrol, was een nieuw soort western. De nadruk lag op geweld, verraad en wraak. De films moesten het niet hebben van dialogen.

Het album met muziek uit Once upon a Time in the West staat wereldwijd in de top-5 van bestverkochte instrumentale albums.

Morricone, die volgens een interview in de Volkskrant aangesproken wilde worden met maestro, ergerde zich aan de nadruk die werd gelegd op zijn muziek voor westerns.

"Ik heb vijf westerns gemaakt, op een totaal van vijfhonderd films", zei Morricone in 2017. "Waarom gaat het altijd over die vijf? Zijn al die andere films niet interessant? Zijn al die andere genres de moeite van het bespreken niet waard?"

Menselijke geluiden

Morricone werkte ook samen met grote Hollywood-regisseurs als Brian De Palma, Quentin Tarantino en Oliver Stone. Toen de spaghettiwesterns op hun retour waren, schreef Morricone ook voor andere kaskrakers, zoals The Untouchables, The Excorcist II en Novecento van Bernardo Bertolucci. Kenmerkend zijn ook menselijke geluiden in zijn filmmuziek, zoals voetstappen of iemand die aan het fluiten is.

"In de rol van filmcomponist moet je verschillende gezichtspunten samenbrengen", zei hij in 2015 in NRC. Je moet allereerst de aanwijzingen van de regisseur volgen. Je dient te begrijpen waar de film over gaat. En als derde moet je de bedoeling, de boodschap ervan goed snappen. Een goed componist realiseert zich dit allemaal."

'Het is een mirakel'

"Wanneer ik werk, ben ik blij", zei Morricone in het interview met de Volkskrant. "Als ik muziek schrijf voor films ben ik blij. Soms word ik wakker en schrijf ik dingen die later noten worden, en zich daar weer verder ontwikkelen tot geluiden; het is bijna een mirakel."

"Soms luister ik naar oude muziek van mijzelf en denk ik: wanneer ben ik hier opgekomen? Dat weet ik dan echt niet meer. Ik zie mijn werk als iets wat mij overkomt. Een persoonlijk mirakel van de fantasie dat het ene geluid na het andere blijft uitvinden."

De componist schreef ook popnummers voor artiesten, die met name in Italië in de hitlijsten scoorden. Zijn werk werd uitgevoerd door zeer uiteenlopende artiesten: Paul Anka, Mireille Matthieu, Pet Shop Boys, Zucchero, maar ook k.d. lang en Sting.

Morricone werd zes keer genomineerd voor een Oscar maar verzilverde zijn eerste Oscar pas in 2016 voor de soundtrack van The Hateful Eight van Quentin Tarantino. Wel had hij in 2007 een ere-Oscar gekregen voor zijn complete oeuvre.

Hij droeg beide prijzen op aan zijn vrouw Maria Travia, met wie hij sinds 1956 getrouwd was. Terwijl ik aan het componeren was, offerde zij zich op voor de kinderen, legde hij uit. "50 jaar lang zagen we elkaar heel weinig. Of ik was bij mijn orkest of ik zat in mijn studio om te componeren." Verder won hij verschillende andere prijzen als Grammy's, Golden Globes en Bafta's.

Morricone wordt in besloten kring begraven.