China beïnvloedt Nederlands hoger onderwijs en wetenschap

Chinese beïnvloeding in het hoger onderwijs in Nederland leidt tot de aantasting van academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting. Dat blijkt uit onderzoek van kennisinstituut Clingendael naar politieke beïnvloeding in het hoger onderwijs en de wetenschap. De invloed lijkt op het eerste zicht beperkt, maar de gevolgen kunnen volgens de onderzoekers flink zijn.

Alle Nederlandse universiteiten werken samen met China en Chinese kennisinstellingen. Er zijn gezamenlijke onderzoeksprogramma's met China in alle takken van de wetenschap. Daarnaast komen er veel Chinese studenten naar Nederland. China is na Duitsland en Italië het derde land van herkomst van buitenlandse studenten in ons land.

De meeste onderzoekers die met of in China werken doen aan een vorm van zelfcensuur, zo blijkt uit het onderzoek van Clingendael. Ook blijft de kennis over China gebrekkig, doordat onderwerpen die in Peking gevoelig liggen niet worden onderzocht.

Stoppen met financiering

De belangrijkste pressiemiddelen die China toepast tegen Nederlandse onderzoekers zijn visumweigering door de Chinese ambassade in Nederland, stoppen met de Chinese financiering van onderzoek en inperking van de samenwerking tussen de landen.

"Onderzoekers zijn zich vaak goed bewust van de gevoeligheden en houden daar omwille van toegang tot China of de Chinese markt, Chinese financiering of projecten, of ter bescherming van Chinese collega's, rekening mee", schrijven de onderzoekers. "Zij vermijden gevoelige thema's en termen in hun gesprekken, onderzoek en publicaties, of proberen gevoelig onderzoek onder de radar te houden."

Druist in tegen vrijheid

Onderzoekers ervaren dit op persoonlijk niveau niet altijd als een probleem. Toch noemen de onderzoekers van Clingendael deze vaststelling zorgelijk. "Het druist in tegen de Nederlandse normen en waarden op het gebied van academische vrijheid en wetenschappelijke integriteit."

Om de gevolgen van de beïnvloeding te beperken, moet de Nederlandse kennis juist zo veel mogelijk "diepgaande kennis" over China vergaren, adviseren de onderzoekers. Universiteiten en hogescholen moeten zich daarnaast bewust zijn van beïnvloeding.