'Black Lives Matter' prominent bij slavernijherdenking in Amsterdam

In Amsterdam is het formele eind van de slavernij, op 1 juli 1863, herdacht. Vanwege corona vond de herdenking plaats zonder publiek. Wel waren er toespraken en optredens en werd een minuut stilte in acht genomen.

Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) benadrukte dat het slavernijverleden nog altijd dichtbij is: "Zolang de ene Nederlander de ander discrimineert op basis van huidskleur zijn we elke dag getuige van dat vreselijke verleden."

Bekijk hier de beelden van de herdenking:

Volgens de minister worden er te vaak redenen gezocht om weg te kijken. "De stille witte meerderheid wordt nerveus als het woord racisme valt (...) Verschillen die lang geleden veroorzaakt zijn, zitten ons nog altijd in de weg."

Black Lives Matter

Van Engelshoven legde ook een link met de Black Lives Matter-beweging. "Hun protesten moeten de rest van Nederland over de drempel helpen." Ze haalde de tante aan van George Floyd, die in Minneapolis door politiegeweld om het leven kwam, een gebeurtenis die wereldwijde protesten ontketende en de BLM-beweging de wind in de zeilen gaf. Floyds tante zei dat ze er een wereldwijde familie bij had gekregen. "Daar moeten we onderdeel van willen zijn", sprak Van Engelshoven.

Ook Linda Nooitmeer van NiNsee, het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis, sprak bij de herdenking. Ze benadrukte dat de tot slaaf gemaakten na 1863 nog tien jaar lang op de plantages moesten werken. Nooitmeer sprak van een "bij koninklijk besluit goedgekeurd systeem van dehumanisering en slavernij".

Destijds is de basis gelegd voor onderdrukking, en voor het ontstaan van het "institutioneel racisme" van nu, zei Nooitmeer. Het is in de hoofden gaan zitten van burgers en gezagsdragers, "vaak onbewust, maar desastreus voor slachtoffers". Nooitmeer noemde etnisch profileren, 'onderadviseren' in het onderwijs, en discriminatie op de arbeids- en woningmarkt als problemen van nu. Het NiNsee deed ook een beroep op het kabinet om excuses aan te bieden.

Kritiek

Oud-politica en mensenrechtenactivist Barryl Biekman had meer verwacht van de bijeenkomst in Amsterdam. Biekman is van Surinaamse afkomst en stond ooit zelf aan de wieg van het NiNsee. Ze is niet te spreken over het feit dat Linda Nooitmeer van het NiNsee vandaag Kamerleden bedankte. "Ik dacht: waar heeft die vrouw het over?"

Ook had Biekman gehoopt dat minister Van Engelshoven met concrete kabinetsplannen om etnisch profileren te stoppen. "Zij heeft daar een tool voor in handen: artikel 1 van de grondwet." Biekman pleit ervoor dat de minister etniciteit en nationaliteit laat opnemen in de grondwet, "zoals de Verenigde Naties heeft geadviseerd".

Tijdens de herdenking van het slavernijverleden zijn vandaag geen excuses gemaakt. De oud-politica had daar al rekening mee gehouden. "Excuses ga je niet in een park doen. Dat moet goed worden voorbereid." Het liefst wil ze dat excuses worden aangeboden door koning Willem-Alexander in Suriname. Volgens haar is het belangrijk dat excuses van Nederland eerst plaatsvinden op Surinaams grondgebied. "Op het Gouvernementsplein of bij Fort Zeelandia, waar heel veel bloed is gevloeid." De eventuele excuses zouden voor haar de erkenning zijn dat haar voorouders tot slaaf zijn gemaakt.

Kantelpunt

Burgemeester Halsema van Amsterdam legde ook een link met de Black Lives Matter-beweging. Ze sprak van een kantelpunt en noemde het een beweging "die geen tradities kapotmaakt, maar helpt om tradities beter te maken en nieuwe te scheppen".

Over het verleden van Amsterdam zei ze dat de stad een toevluchtsoord was voor religieus vervolgden, maar ook "de stad waar minutieus werd bijgehouden hoeveel menselijke handelswaar het transport over de Atlantische Oceaan zou overleven". Naar de rol van Amsterdam in de tijd van slavernij loopt een onderzoek; Halsema zei dat als dat er ligt excuses kunnen volgen.

Typhoon

Tijdens de herdenking waren er meerdere optredens, van onder anderen Typhoon. Hij is samen met oud-voetballer Edgar Davids en enkele anderen door het kabinet gevraagd om het maatschappelijke debat over het Nederlandse slavernijverleden aan te zwengelen. Het kabinet wil zo Nederlanders verbinden en "een bredere erkenning van dit gedeelde verleden" bewerkstelligen. Een zeskoppig adviescollege onder leiding van de Antilliaanse politicus Frits Goedgedrag gaat een reeks "gesprekstafels" organiseren over het slavernijverleden en hoe dat doorwerkt in de samenleving van nu.

Bekijk hier de toespraak van Typhoon: