Economische voorspellingen in crisistijd: 'Belangrijk, maar neem korreltje zout mee'
'Gitzwarte toekomst' en 'een recessie van historische proporties'. En gaat de economie met 6 of 8 procent achteruit? Dat de Nederlandse economie krimpt als gevolg van corona is duidelijk. Maar er zijn wel verschillende voorspellingen en scenario's over hoe erg het precies wordt. Vanmiddag komt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) met een update van de World Economic Outlook. Een van de vele voorspellingen in deze recessie. Wie zegt wat, en waar baseren zij zich op en vooral: waar moet je op letten?
Allereerst: Wie maken die voorspellingen?
Er zijn veel instanties en bedrijven die voorspellingen doen. In Nederland baseert de overheid zich op de korte, middellange en lange vooruitzichten van het Centraal Planbureau (CPB). Die kijkt daarvoor naar wat er nu gebeurt in de economie, zoals investeringen, exportcijfers en consumptie, en stopt dat in een econometrisch model waardoor er een prognose uit komt.
Vanwege de onzekerheid van de huidige economische crisis als gevolg van corona, werken zij met scenario's. De Nederlandsche Bank (DNB) maakt ook vooruitzichten over de economische groei, elk half jaar komt zij met een raming.
Slagbomen en pintransacties
Ook de banken zijn actief met voorspellingen. Die bepalen hun verwachting van de economische groei vaak aan de hand van iets andere indicatoren dan de planbureaus, die zij bovendien sneller kunnen beramen. Zo kijken economen bij ABN Amro in deze recessie naar open- en dichtgaande slagbomen in de Rotterdamse haven die, direct of indirect, iets zeggen over de internationale handel, en houden ze net als ING betaalgegevens en pintransacties in de gaten.
En dan heb je nog de internationale voorspellingen van instanties zoals de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de Europese Centrale Bank, de Europese Commissie en dus het IMF. Zij meten de economische temperatuur van de hele wereld, per werelddeel en het effect ervan per land.
Die internationale ramingen staan overigens niet helemaal los van de landelijke ramingen. Zo baseert het IMF zich bij haar prognoses over de economische groei op gegevens van het eerder genoemde CPB.
Wat zijn de voorspellingen nu?
De afgelopen maanden regende het voorspellingen over de schade van corona op de nationale en internationale economie. Er is momenteel geen voorspelling van planbureaus of banken die buiten de 'range' valt van 6 tot 8 procent economische krimp voor 2020.
Die getallen zijn niet in steen gebeiteld. Zo zei het CPB in maart in een van de donkerste scenario's nog de mogelijkheid van een krimp van 7,7 procent te zien, en had de OESO het aan het begin van de crisis nog over een maximale krimp van 2 procent voor elke maand contactbeperkingen.
Waar moet je naar kijken?
Er zijn dus veel economen en instituten die voorspellingen doen en ieder heeft zo zijn eigen methodiek. Om te weten welke voorspelling gezaghebbend is, moet je onder meer kijken naar welke indicatoren worden gebruikt voor die betreffende prognose.
"Voor Nederland is de wereldhandel een belangrijke indicator", zegt Philip Hans Franses, hoogleraar econometrie aan de Erasmus School of Economics. "Wij zijn daarvan erg afhankelijk, ook omdat veel via Rotterdam hier binnenkomt. Het is dus een belangrijke voorspellende factor."
Dat er veel voorspellingen zijn die met elkaar concurreren, is volgens Franses overigens niet erg. "Hoe meer hoe beter. Neem er als lezer het gemiddelde van, dan heb je beste van alle werelden. Maar voor de Nederlandse overheid geldt dat de ramingen van het CPB het belangrijkst zijn."
Hoe serieus moet je voorspellingen nemen?
Voorspellingen over economische groei zijn belangrijk, maar moeten wel met een korrel zout worden genomen, zegt Daniel Mugge, hoogleraar en politiek econoom aan de Universiteit van Amsterdam. "We zitten in een ongekende crisis veroorzaakt door een pandemie, bestaande economische modellen voldoen niet. Bovendien komen cijfers van planbureaus altijd met een bijsluiter, die nu soms verdwijnen bij media.", zegt hij. "Dan blijkt dat er een krimp wordt verwacht van 4 tot 6 procent, maar belandt maar één getal in de kop van een artikel."
Het CPB ziet die korrel zout ook als een voorwaarde bij het interpreteren van ramingen. Maar het brengen van cijfers betwisten zij niet. "De onzekerheid is groot, dat zeggen wij ook in onze ramingen", zegt Wim Suyker. "Aan de andere kant zeg ik altijd: the show must go on. Er moeten ook gewoon weer cijfers komen voor de begroting op Prinsjesdag."
Voor wie zijn voorspellingen relevant?
De voorspelling van het CPB is relevant voor de overheid maar daar zal je als burger "vaak niet direct iets van merken in de portemonnee", zegt Franses. "En het hangt maar net af van je persoonlijke situatie."
Volgens Mugge moeten we prognoses dan ook zien als een grove, algemene richting met een enorme onzekerheidsmarge. "Economische krimp is dan ook niet zo interessant. Je moet kijken: wat betekent het voor mij en voor mijn financiele situatie. Dan zijn cijfers over sectoren en huizenprijzen bijvoorbeeld veel relevanter."
Om ramingen goed te kunnen lezen, heeft Suyker van het CPB ook nog tips. "Pak altijd de meest recente cijfers, die zijn het meest betrouwbaar. En vermijd voorspellingen die heel stellig zijn; elke ramer weet dat er veel onzekerheid gepaard gaat met voorspellingen. En met deze crisis is die onzekerheid misschien nog wel een stukje groter."
