Coronaramp dreigt achter dikke muren van Turkse gevangenissen
"We zijn allemaal ziek. We hoesten, hebben alle symptomen. Ze hebben acht van ons getest, zeven testten positief. Anderen in de cel zijn nu ook ziek."
Het is een in Turkije opgenomen telefoongesprek van een gevangene met zijn vrouw, gedeeld op sociale media en verspreid in oppositiemedia. De getuigenverklaring komt uit de overvolle gevangenis Silivri, waarover steeds vaker soortgelijke verhalen naar buiten komen.
Silivri is de grootste penitentiaire inrichting van Europa en ligt ten westen van Istanbul. Er is capaciteit voor 11.000, maar er zitten twee keer zo veel gevangenen.
Hoeveel coronapatiënten?
107 gedetineerden zijn volgens de autoriteiten besmet met het coronavirus. Eind mei overleed de eerste gevangene nadat hij met ernstige symptomen naar het ziekenhuis was gebracht. De man zou een onderliggende chronische ziekte hebben gehad.
Hoeveel besmettingen er zijn in de 384 andere gevangenissen in het land is onduidelijk. Landelijke cijfers zijn niet vrijgegeven.
Familieleden en advocaten van Turkse gevangenen vrezen dat het aantal besmettingen veel hoger ligt dan officieel wordt gemeld. En dat de verspreiding doorgaat, met rampzalige gevolgen. Alleen al in één vleugel van de Silivri-gevangenis maken gedetineerden melding van tientallen zieken.
Hoe kun je afstand houden als je met 45 mensen in een cel voor zeven zit?
Ekrem Solmaz, wiens 25-jarige zoon vier jaar in Silivi zit, wordt gek van bezorgdheid. Eind april ontwikkelde de jongen symptomen en op 6 mei testte hij positief voor het coronavirus.
"Hij vertelde dat hij met 38 andere positief geteste jongens in één cel wordt gehouden". Er wordt geklaagd over een gebrek aan mondmaskers en slechte hygiënemaatregelen. Solaz' zoon is jong, hij is er niet ernstig aan toe. Maar hij vertelde dat in naastgelegen cellen veel gevangenen ziek zijn.
Bekijk de reportage van correspondent Mitra Nazar:
"Het was al zo dat 35 gevangenen in een cel zitten waar maar plek is voor zeven mensen," zegt Omer Faruk Gergerlioglu, parlementariër voor oppositiepartij HDP. Hij wijst op de slechte weerstand van gevangenen, omdat ze jarenlang onder armoedige omstandigheden opgesloten zitten.
"Ze zien geen zonlicht, krijgen geen voedzaam eten. Jong of oud, ze zijn extra kwetsbaar voor dit virus. Hoe kun je afstand houden als je met 45 mensen in een cel voor zeven zit? Nu zien we de meeste besmettingen in de vleugel waar vooral jongeren zitten, maar als het verspreidt naar de ouderen, dan zullen er veel doden vallen."
Gergerlioglu stelde in het parlement meermaals vragen over de omstandigheden in de gevangenissen. "We krijgen zeer beperkt informatie van het ministerie van Justitie over wat er aan de hand is. Ik krijg de indruk dat ze de werkelijke situatie willen verbergen".
Het coronavirus is waarschijnlijk via besmette gevangenenbewakers binnengekomen. Gevangenen mogen al sinds het begin van de pandemie geen bezoek ontvangen.
In april werden zo'n 90.000 gevangenen vervroegd vrijgelaten op basis van een snel doorgevoerde amnestiewet. Met name gevangenen in risicogroepen mochten naar huis. Maar diegenen die bijvoorbeeld vastzitten vanwege aan terrorisme gerelateerde zaken werden van amnestie uitgesloten. Dit zijn ook wat critici politieke gevangenen noemen. Journalisten, advocaten, activisten en politici.
In de afgelopen jaren pakte Turkije in rap tempo politieke tegenstanders op. Vooral na de mislukte coup in 2016 verdwenen veel mensen achter de tralies, omdat ze "propaganda maakten voor terreurorganisaties" als de verboden Koerdische PKK en de Gülenbeweging. Sommigen zitten nog in voorarrest.
Honderdduizenden gevangenen
Sindsdien is de gevangenispopulatie flink gegroeid. In totaal zitten in Turkije 300.000 mensen vast, naar schatting 50.000 van hen op verdenking van terrorisme.
"De terrorisme-aanklacht is een uitstekend middel voor de Turkse staat om critici de mond te snoeren", aldus mensenrechtenadvocaat Ceren Uysal, die opkomt voor gevangen advocaten. "We hebben journalist-terroristen, academicus-terroristen, advocaat-terroristen. Wie tegen het beleid van de staat is, loopt risico te worden veroordeeld voor terrorisme."
Net als andere Turkse en internationale mensenrechtenorganisaties roept Uysal op ook die politieke gevangenen amnestie te geven en vrij te laten. "Deze mensen horen in de eerste plaats niet in de gevangenis thuis. Nu lopen ze extra risico met de uitbraak van het coronavirus. We vragen hun onmiddellijke vrijlating."
Woedend
De zoon van de bezorgde vader Ekrem heeft levenslang gekregen. Hij is veroordeeld voor deelname aan de mislukte staatsgreep van 2016.
Ekrem zegt dat zijn zoon niets wist van de coup en dat hij gewoon orders opvolgde. Families van deze studenten strijden al jaren voor hun onschuld. Dat de amnestie niet voor hem gold, maakt Ekrem woedend. "Ze hebben criminelen en maffia-mensen vrijgelaten. En mijn zoon, van wie geen schuld is bewezen, moet blijven zitten."
