AIVD waarschuwt voor spionage China
Door researchredacteur Robert Bas
Gerard Bouman verlaat na 3,5 jaar de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst AIVD om leiding te gaan geven aan de nog te vormen Nationale Politie. Vandaag publiceerde de dienst het jaarverslag over 2010. Daarin wordt onder meer gewaarschuwd voor toenemende spionage door China en Rusland.
Ook is er aandacht voor jihadisten, het Midden-Oosten en Noord-Afrika en digitale spionage en cyberterrorisme. De NOS sprak met de baas van de AIVD over de tendensen.
Spionage door China en RuslandJihadisten Midden-Oosten en Noord-AfrikaDigitale spionage en cyberterrorisme
Spionage door Rusland en China
De spionage door China en Rusland in Nederland neemt nog steeds toe. Dat zegt Gerard Bouman, hoofd van de inlichtingendienst AIVD. Chinese minderheden in Nederland worden scherp in de gaten gehouden. Tibetanen en Oeigoeren die zich inzetten voor een grotere onafhankelijkheid in China worden onder druk gezet om hun politieke activiteiten te staken. Vaak worden achtergebleven familieden als pressiemiddel gebruikt.
Verder bedrijven de Chinese inlichtingendiensten veel economische spionage. De Chinezen richten zich vooral op hightech-bedrijven en Nederlandse hoogleraren die actief zijn op het terrein van de hoogwaardige technologie. De AIVD heeft geconstateerd dat bij bedrijven die hoogwaardige technologie ontwikkelen bedrijfsgegevens zijn weggesluisd naar China.
De AIVD heeft wel een verklaring voor de toenemende spionage-activiteiten door China in Nederland. China manifesteert zich steeds meer als grootmacht in de wereld en is in de hele wereld bezig om de behoefte aan energie, grondstoffen en technologie veilig te stellen. En dat alles met als doel de economische groei. Want die groei is noodzakelijk voor de interne stabiliteit in China, concludeert de AIVD.
Ook de Russische geheime diensten zijn onverminderd actief in Nederland. De Russen hebben veel belangstelling voor organisaties als de NAVO en de EU, maar ook voor de ministeries van Buitenlandse Zaken, Defensie en Landbouw en Innovatie. Ook medewerkers van universiteiten, bedrijven en inlichtingen- en opsporingsdiensten worden benaderd door Russische geheim agenten.
Vorig jaar is een slecht jaar geweest voor de Russische geheime diensten. In verschillende landen zijn spionage-activiteiten blootgelegd. Een flink aantal van deze acties heeft volgens de AIVD de publiciteit nooit gehaald.
Jihadisten
In het grensgebied van Afghanistan en Pakistan bevinden zich ook uit Nederland afkomstige radicale moslims, zegt Bouman naar aanleiding van het jaarverslag van zijn dienst. Volgens de AIVD zijn er in het gebied jihadistische netwerken actief die aanslagen plegen tegen westerse belangen in de regio maar ook aanslagen plannen in het Westen. Deze netwerken maken gebruik van een "niet onaanzienlijk aantal Europese jihadisten", stelt de AIVD. Hoeveel moslims uit Nederland daarbij zijn, wil Bouman niet zeggen. "Maar het is meer dan een enkeling."
De AIVD houdt reisbewegingen van moslims naar Afghanistan en Pakistan scherp in de gaten. De vrees is dat jihadisten ter plekke getraind worden en gevechtservaring opdoen en met die kennis en extra inspiratie in het Westen aanslagen gaan plegen. Vanaf eind 2010 is de dreiging vanuit de jihadistische netwerken in Afghanistan en Pakistan toegenomen. "Er zijn diverse signalen opgevangen dat netwerken in het gebied vastbesloten zijn om aanslagen te plegen in Europa", aldus de AIVD.
Een andere regio die grote aantrekkingskracht heeft op jihadisten is Somalië. Door al-Qaida geïnspireerde delen van de jihadistische organisatie al-Shabaab hebben volgens de AIVD ambities om internationaal aanslagen te plegen. Mogelijke doelen zijn Nederlandse belangen in Oost-Afrika, zoals humanitaire organisaties die daar actief zijn. Deze organisaties zijn inmiddels door de AIVD gewaarschuwd voor dit gevaar.
De geheime dienst heeft vorig jaar niet vastgesteld dat jihadisten vanuit Nederland naar trainingskampen van al-Shabaab zijn gereisd. Wel maakt de AIVD in het jaarverslag bekend dat een Nederlandse Somaliër vanuit Engeland op weg was naar Somalië. De man werd in Kenia opgepakt en teruggestuurd.
Midden-Oosten en Noord-Afrika
De AIVD heeft de Arabische lente niet aan zien komen. Dat erkent AIVD-baas Gerard Bouman ruiterlijk. De AIVD constateert in het jaarverslag 2010 dat in het Midden-Oosten met name onder jongere mannen de frustratie groeit. Hoewel ze steeds hoger opgeleid zijn, is er geen werk voor hen. 'Die frustratie is een belangrijke aanjager van de sociale onrust in de regio en is mogelijk een voedingsbodem voor extremisme', waarschuwt de geheime dienst.
Dat die onvrede zou leiden tot de revoluties in Tunesië, Egypte en de opstand in Libië had de AIVD van tevoren niet gezien. Maar volgens Bouman waren de inlichtingendiensten niet de enige die verrast werden. Ook terroristische organisaties als al-Qaida zijn volgens hem door de gebeurtenissen overvallen.
Door de omwentelingen is de veiligheid ook van het Westen in het geding. Op sommige luchthavens wordt nog amper gecontroleerd, met alle risico's van dien. Ook zijn inlichtingendiensten waarmee de AIVD samenwerkte van de ene op de andere dag verdwenen. Daardoor heeft de AIVD minder informatie.
De AIVD houdt de ontwikkelingen in Libië nauwlettend in de gaten. Geconstateerd is dat er vanuit Nederland mannen naar het Noord-Afrikaanse land zijn gereisd om mee te vechten aan de kant van de opstandelingen.
Digitale spionage en cyberterrorisme
Vreemde mogendheden doen steeds vaker digitale spionageaanvallen op Nederlandse bedrijven en overheidsinstanties. De AIVD probeert bedrijven hiervan bewust te maken. "Bedrijven denken soms dat ze er zijn met een hoog hek en een alarminstallatie. Terwijl door de glasvezelkabel en via internet alle gegevens van het bedrijf zo gestolen kunnen worden", stelt AIVD-baas Bouman.