Zo ziet werken eruit na de coronacrisis

• Annemieke van Put en Nina Bogosavac

  redacteuren Online

De manier waarop we werken zal blijvend veranderen, verwachten veel Nederlanders. Uit onderzoek van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) blijkt dat een kwart van de mensen die meer zijn gaan thuiswerken, denkt dat in de toekomst te blijven doen. Die mening wordt gedeeld door werkgevers; zij zeggen dat thuiswerken ook na de crisis onderdeel blijft van de werkcultuur.

Zo is Unilever door de coronacrisis naar eigen zeggen "met een katapult" het digitale werken in geschoten. In nog geen zes weken tijd is het volgens het bedrijf een noodgedwongen automatisme geworden om virtueel te vergaderen. "Die verandering in werken en denken is echt heel snel gegaan."

De multinational checkt iedere week bij werknemers waar ze in de nieuwe situatie tegenaan lopen. Daaruit blijkt keer op keer dat het met de techniek hartstikke goed gaat. "Maar dat fysieke contact wordt steeds meer gemist", zegt Fleur van Bruggen.

Toch denkt het bedrijf ook na corona op een significant andere manier te gaan werken. Vanaf juni zouden de 700 werknemers van het Rotterdamse kantoor verhuizen naar een nieuwe locatie. "Met de verbouwing van het nieuwe pand kijken we nu al naar zaken die we moeten aanpassen. Ik kan mij best voorstellen dat in de eerste periode daarna, 1 à 2 dagen per week thuiswerken standaard wordt. Zo'n besluit wordt nu veel normaler gevonden dan nog maar zes weken geleden."

Uit het KiM-onderzoek blijkt dat zo'n 44 procent van de Nederlanders door de crisis is begonnen met thuiswerken of dat nu vaker doet dan vroeger. De ervaringen met thuiswerken zijn overwegend positief. "De beste manier om erachter te komen of je iets aandurft, is om het gewoon te proberen", zegt hoogleraar Aukje Nauta (Universiteit Leiden). "Maar ik denk dat het koudwatervrees van het thuiswerken er wel totaal af is."

Dat zegt ook Annet de Lange, die aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen onderzoek doet naar thuiswerken in coronatijd. "In diverse onderzoeken werd verwacht dat in 2030 telework, het thuiswerken door middel van technologie, zijn maximale impact zou hebben. Ik verwacht dat dit door deze pandemie in een versnelling is geraakt."

Laatste zetje

De coronacrisis heeft veel bedrijven gedwongen een stap te maken naar het thuiswerken, zegt Wendy van Ierschot, voorzitter van de Nederlandse tak van de internationale Entrepreneurs Organization. "Veel werknemers aarzelden daarover. We kennen allemaal grappige filmpjes over afstand vergaderingen met de camera aan en dingen die daarin misgaan, maar dat zijn wel allemaal dingen die we nu oplossen."

Als de kantoren weer open gaan, dan is het volgens Van Ierschot "100 procent duidelijk" dat we echt niet meer allemaal om 08.30 uur in de file gaan staan. "Je kunt als bedrijf nu makkelijker zeggen: we doen vanuit huis een openingsmeeting en dan komt iedereen later naar kantoor. Bovendien zal je voorlopig sowieso niet met zijn allen de vloer op kunnen, om 1,5 meter afstand te houden. Dat het thuiswerken een blijvende verandering is, lijkt me evident."

Risico's

Thuiswerken heeft zo zijn voordelen, blijkt uit meerdere onderzoeken. Bijvoorbeeld voor de productiviteit van de werknemer en de werk-/privebalans. Maar er zijn ook risico's. "Zodra mensen 2,5 dag of langer gaan thuiswerken, verliezen ze het contact met collega's", zegt Nauta. "Dus een vaste dag in de week waarop iedereen bij elkaar komt is nodig, zodat je die connecties behoudt."

Die schuwkanten ziet ook Annet de Lange. "Het is niet alleen maar fantastisch. Als je lang geen face-to-face contact hebt, kan dat ook weer depressie tot gevolg hebben. Zeker als er verplicht thuiswerken aan de orde is, kan dat weer negatieve gevolgen hebben voor het welzijn."

Hoe werk je goed thuis? Een paar tips:

Wat de effecten van de coronacrisis zullen zijn op de lange termijn, is volgens de onderzoekers lastig te zeggen. "Wat we al wel veel beter beseffen is dat gezondheid en economie met elkaar samenhangen", zegt De Lange. "Maar ook dat ons bedrijfsleven effect heeft op ons klimaat. Ik verwacht dat door deze pandemie de ontwikkelingen wat duurzaamheid betreft vooraan komen te staan in het bedrijfsleven."

Dat heeft volgens De Lange ook effect op het thuiswerken. "Vanuit het bedrijfsleven wordt straks veel kritischer gekeken: welk werk moet je face-to-face doen en welk werk kan ook virtueel plaatsvinden? Dat komt in ons dna vanaf nu. Dat durf ik wel te zeggen."