Corona nog lang niet weg, maar reguliere zorg moet weer op gang komen

Na alle inspanningen om het aantal intensive care-bedden in Nederland drastisch op te schroeven, moeten de ziekenhuizen nu weer een draai maken. Ze gaan de reguliere zorg, die ze de afgelopen weken grotendeels hebben stilgelegd om coronapatiënten op te kunnen vangen weer inplannen.

Maar die achterstand in zorg is niet zomaar weggewerkt. Mensen met ernstige gezondheidsklachten worden niet allemaal meteen geholpen. Veel behandelingen van ernstige ziektes, zoals hartaandoeningen en kanker, zijn de afgelopen maand doorgeschoven.

Bloed in ontlasting

"Er is een stuwmeer aan uitgestelde operaties ontstaan", zegt neuroloog Edo Arnoldus van het Elisabeth-Twee Stedenziekenhuis in Tilburg, waar de eerste coronapatiënt in Nederland werd opgenomen. "Die moeten we gaan wegwerken, maar dat moeten we goed aanpakken". Tegelijkertijd waarschuwt hij dat te lang wachten met de hervatting van die zorg zeer schadelijk kan zijn.

"Je kunt iemand met een nekhernia niet wekenlang doorschuiven", voegt Arnoldus toe. "Die heeft extreem veel pijn. Daarnaast heb je bijvoorbeeld mensen die melden dat ze bloed in hun ontlasting hebben. Daar wil je als arts snel naar kijken".

Om de planbare zorg weer op te starten, moeten er veel problemen worden aangepakt. Om te beginnen moeten coronapatiënten verder worden verspreid, zodat de ziekenhuizen in alle regio's die last dragen. Vandaag maakt het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding een plan daarvoor bekend. Daardoor zullen de door corona zwaarst getroffen regio's ook planbare zorg kunnen hervatten.

Daarna moet de Nederlandse Zorgautoriteit met de ziekenhuizen bepalen welke patiënten zonder corona als eersten kunnen worden geholpen.

De hervatting van de reguliere zorg "is heel complex", zegt Bart Berden, voorzitter van het Regionaal Overleg Acute Zorg in Noord-Brabant. Hij denkt dat het minstens anderhalve week gaat duren voordat de planbare zorg weer op gang begint te komen. Een van de grootste struikelblokken in zijn regio is de geestelijke toestand van het zwaar belaste medisch personeel, legt hij uit.

"Na elke dienst stellen we onze medewerkers in de gelegenheid om met een psycholoog te praten", zegt Berden. "Daar wordt veel gebruik van gemaakt. Een kwart van het personeel geeft aan psychische bijstand nodig te hebben."

Letten op belastbaarheid

Het ziekteverzuim onder zorgpersoneel ligt normaliter rond 4 procent, maar is nu 6 procent, meldt hij. Veel mensen in de zorg zijn wekenlang zeer zwaar belast. "We zullen daar meer aandacht aan moeten besteden dan gewoon, zeker voordat die mensen weer ingezet kunnen worden."

Het verzuim ligt ook hoger vanwege fysieke klachten bij de medewerkers, ook door de vele besmettingen met het coronavirus onder het zorgpersoneel. "We moeten op de belastbaarheid van de medewerkers letten", vindt Berden. "Doen we dat niet, dan gaat dat verzuim verder oplopen."

Een andere reden dat de reguliere zorg niet zomaar op volle toeren kan draaien, is de noodzaak tot herinrichting van fysieke ruimtes in de ziekenhuizen. Veel operatiekamers en andere ruimtes zijn provisorisch ingericht als IC-kamers om de piek in coronapatiënten op te kunnen vangen. Nu moet dat teruggedraaid worden. Bedden en machines moeten worden verplaatst, spullen schoongemaakt, apparatuur gekalibreerd. De veiligheid staat voorop.

"We moeten in alle wachtruimtes van de poliklinieken de anderhalve meter afstand mogelijk maken", zegt neuroloog Edo Arnoldus. "Stoelen moeten worden afgeplakt, looproutes aangepast. En er moeten schermen worden aangebracht om het personeel te beschermen."

Arnoldus, die hoofd is van de medische staf in Tilburg, verwacht niet dat de planbare zorg snel op volle sterkte is. "We zijn morgen niet in vol bedrijf. We hebben minder personeel dan normaal. We mikken erop dat we eerst op 20 procent van onze normale capaciteit kunnen draaien."

Tegelijkertijd moeten ziekenhuizen rekening houden met nieuwe pieken van het coronavirus. "We hebben te maken met een virus dat we niet goed kennen", zegt Berden. "Het is heel onvoorspelbaar, en elke week zijn er nieuwe feiten. We moeten er rekening mee houden dat het ons vaker zal overkomen."