'Stap van Trump uit WHO kan als boemerang terugkomen'

• Wim Kopinga

  redacteur Online

Meer dan 400 miljoen dollar per jaar betaalden de Verenigde Staten aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Tot nu, als het aan president Donald Trump ligt. Hij verwijt de WHO dat er de afgelopen maanden grote fouten zijn gemaakt. Wat voor gevolgen heeft deze stap?

"Ik denk dat de klap voor de WHO minder groot is dan Trump zou willen. Zo'n internationale organisatie heeft zijn gelden al toegezegd gekregen, en die programma's lopen een aantal jaar", zegt Remco van de Pas. Hij is verbonden aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen, de denktank Clingendael en doceert Global Health aan de universiteit van Maastricht.

"De WHO komt niet meteen in geldnood. Ze kunnen gewoon hun werk blijven doen", zegt de onderzoeker die zich al tien jaar met de organisatie bezighoudt. "Wat wel een probleem is, is dat twijfel wordt gezaaid over hun legitimiteit. De WHO wordt in een politiek conflict gesleurd waar ze geen behoefte aan heeft."

Afkeuring

Niet alleen de WHO zelf veroordeelt de stap van Trump. Internationaal wordt er met verbazing en afkeuring gereageerd op het besluit. EU-buitenlandchef Josep Borrell schreef op Twitter dat de organisatie juist nu meer dan ooit nodig is. Hij ziet geen aanleiding voor het besluit van Trump. China zegt dat de VS gewoon aan zijn verplichtingen moet voldoen en Rusland noemt de stap "zeer alarmerend".

Minister Sigrid Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking vindt dat dit niet het moment is om de geldkraan dicht te draaien. "We hebben nu al onze energie nodig om deze crisis te boven te komen. Internationale samenwerking is van levensbelang."

Volgens Kaag mag er best kritiek op de WHO worden geleverd, maar is dit niet het juiste moment om zo'n beslissing te nemen:

De WHO is de dupe van het binnenlandse beleid dat Trump voert, zeggen critici. De Amerikaanse president ligt in eigen land onder vuur vanwege zijn aanpak van de coronacrisis. Hij zou de ernst van de uitbraak gebagatelliseerd hebben en nu naar excuses zoeken. Hij probeert de schuld bij anderen te leggen en daarom is de WHO nu aan de beurt, zei correspondent Marieke de Vries eerder vandaag.

Hierdoor verdwijnt 400 miljoen dollar aan jaarlijkse bijdragen, ongeveer 15 procent van het jaarlijkse budget. Dat zou als Trump voet bij stuk houdt voor de organisatie wel een flinke klap zijn, zegt viroloog Marion Koopmans van het Erasmus MC. Ze adviseert de WHO over de bestrijding van infectieziekten. "Dit heeft een enorme impact. Het is ongehoord. De WHO heeft geen eigen geld en is 100 procent afhankelijk van donaties van landen."

Toch vraagt Van de Pas zich af of het zover komt. Het Congres moet eerst akkoord gaan met de drastische stap, en mocht Trump bij zijn besluit blijven, dan verwacht de onderzoeker dat de beslissing als een boemerang terugkomt.

"Internationale gezondheid is politiek, want het is ook een issue op het gebied van buitenlandbeleid. Dit zorgt er op de langere termijn voor dat men minder vertrouwen heeft in de VS als partner", zegt Van de Pas. "Voor landen die afhankelijk zijn van Amerikaans geld voor hun gezondheidsprogramma is het een belangrijk moment. Zij zullen hiervan de dupe worden."

China aan de macht

Vooral de armere landen zullen hiervan de gevolgen ondervinden, zegt Koopmans. "Voor hen is de WHO heel belangrijk, omdat de organisatie hen adviseert en fondsen ter beschikking stelt voor de volksgezondheid."

In de praktijk gaat het vaak om Afrikaanse landen, zegt Van de Pas. "En als zij de werkwijze van de VS zat worden zullen ze eerder naar China gaan kijken voor ontwikkelingssamenwerking. Dat zorgt ervoor dat de wereldmacht langzaam richting het oosten schuift: iets waarvan Trump juist zegt dat hij dit niet wil."