Notre-Dame een jaar gehavend middelpunt Parijs, en dat blijft nog wel even zo
Yves Castagnet woont naast de Notre-Dame. "Op 50 meter afstand!" Elke keer als hij uit het raam kijkt, doet het even pijn. 'Zijn' kathedraal met bouwsteigers en steunbalken ziet er vandaag de dag uit als een zieke patiënt, vertelt hij. En toch heeft hij hoop. "Ze is zwaargewond, maar ze staat nog wel rechtop."
Castagnet is al meer dan dertig jaar een van de vaste orgelspelers in de Notre-Dame, de kerk die vandaag een jaar geleden uitbrandde. "Ik ben kort na de brand nog binnen geweest. Het was verschrikkelijk om te zien, de ravage, de verbrande puinhopen. Het grote orgel was nog intact, maar het kleine orgel was compleet verwoest."
Terug naar 15 april 2019: dit gebeurde er die avond en nacht.
Als Castagnet nu uit zijn raam kijkt, ziet hij niets. "Het is een bouwplaats waar niets meer gebeurt, waar niemand meer loopt. Alles is stilgelegd vanwege corona en de quarantaine."
Bij de brand brak de torenspits af en stortte het dak in. De Fransen waren verbijsterd dat de vlammen uit hun kathedraal sloegen, de regering beloofde een razendsnelle renovatie. Maar een jaar later lijkt de Notre-Dame er nog net zo slecht voor te staan als kort na de brand. De renovatie, het onderzoek en de giften: het gaat allemaal niet erg snel.
Gif, storm en corona
President Macron beloofde dat de kathedraal binnen vijf jaar volledig hersteld zou zijn. Die deadline was geen toeval: in 2024 worden in Parijs de Olympische Spelen georganiseerd, wat vele honderdduizenden toeristen trekt.
Maar die termijn wordt door niemand meer serieus genomen. Vorig jaar was er al oponthoud nadat giftige loodresten in en rond de kerk werden aangetroffen. Al het werk werd wekenlang opgeschort. Afgelopen winter legde een storm een deel van de werkzaamheden stil. Nu is het corona dat de bouwvakkers dwingt thuis te blijven. Op de bouwplaats is geen mens meer te zien en niemand weet hoe lang dat gaat duren.
"Op het dak van de kathedraal staan nog oude bouwsteigers, die door de brand deels zijn aangetast", vertelt Castagnet. "Die moeten eerst worden weggehaald, maar dat is een geen sinecure, omdat de stellages door het vuur instabiel zijn geworden. Pas als de steigers zijn verwijderd, kan de echte renovatie beginnen."
De hoop bij betrokkenen is dat de Notre-Dame in 2024 weer deels open kan voor het publiek, terwijl sommige bouw- en herstelwerkzaamheden dan nog doorgaan, zonder dat bezoekers gevaar lopen. "Ik kijk ernaar uit", zegt orgelspeler Castagnet. "Ik wil er graag zo snel als het kan weer naar binnen. De Notre-Dame voelt als mijn tweede thuis."
Politie en justitie gaan bij het onderzoek naar de brandoorzaak nog steeds uit van een ongeluk. Het vuur zou niet zijn aangestoken. Er zijn twee mogelijkheden waar rekening mee wordt gehouden: een elektriciteitsstoring in de kerk, of bouwvakkers die hoog op de stellages een brandende sigarettenpeuk achterlieten.
Drie onderzoeksrechters houden zich bezig met het dossier, maar er worden geen mededelingen over gedaan. "Het is een langdurig onderzoek, ingewikkeld en kolossaal in omvang", was het enige wat justitie er over kwijt wil.
Dat het zo lang duurt heeft een aantoonbare reden: het risico van instorten is nog niet geweken. Het dak waar de brand begon is daarom ontoegankelijk. Politiemensen kunnen niet of nauwelijks op de 'plaats delict' onderzoek doen.
Onderzoeksjournalist Laurent Valdiguié schreef een boek over de brand en stelt dat er door velen fouten zijn gemaakt. De Notre-Dame was al in slechte staat voor de brand, concludeert hij. "Het brandalarm in de kerk bleek bovendien totaal niet geschikt."
Op de avond zelf werd ook blunder op blunder gestapeld, zegt de journalist op basis van zijn onderzoek. Er ging er bijna een uur verloren voor de dienstdoende bewaker alarm sloeg, voor veiligheidsmensen de plek van de brand hadden ontdekt en voor de brandweer werd gealarmeerd. "Tegen de tijd dat de brandweer arriveerde, was het dak al niet meer te redden."
Donaties van honderden miljoenen
Meteen na de brand stroomden de giften binnen. Particulieren trokken hun portemonnee en rijke ondernemers strooiden met miljoenen. In totaal staat de teller nu op 900 miljoen euro.
Maar dat geld is nog niet allemaal binnen. Een deel is daadwerkelijk overgeboekt, een ander deel is contractueel vastgelegd maar wordt pas later overgemaakt, en een laatste deel betreft beloftes.
"Wij hebben tot op nu toe 320 miljoen euro toegezegd gekregen", vertelt directeur Christophe Rousselot van de Stichting Notre-Dame. "Dat wordt de komende jaren in etappes overgemaakt. Nog eens 55,8 miljoen euro is al echt binnen: dat is al aan ons overgeboekt."
Rousselots organisatie krijgt onder meer geld van enkele rijke Franse ondernemers die meteen al na de brand beloofden hulp te bieden. Een tweede grote charitatieve instelling, de Fondation du Patrimoine zegt 227 miljoen binnen te hebben. Daarvan is 92 procent al overgemaakt of officieel bevestigd.
Volgens goed ingelichte bronnen is door anderen ook nog eens bijna 50 miljoen ingezameld. In totaal zou daarmee 650 van de 900 miljoen nu 'gegarandeerd' zijn.
Het geld komt uit meer dan honderd landen, waaronder ook Nederland, en van honderdduizenden donateurs, van particulieren tot bedrijven. Maar zullen gulle gevers niet terugdeinzen, door de coronacrisis en alle economische rampspoed die het virus veroorzaakt? "Bij particulieren kan ik me voorstellen dat ze nu met de pandemie wel iets anders aan hun hoofd hebben dan de kathedraal", zegt Rousselot. "Maar als het gaat over de grote donaties, van ondernemers, maak ik me geen zorgen. Die zullen hun afspraken nakomen."