Europees Hof: Poolse tuchtkamer moet per direct werk stilleggen

Polen moet onmiddellijk maatregelen nemen om het werk van de tuchtkamer van het Hooggerechtshof op te schorten. Dat heeft het Europees Hof van Justitie bepaald in een spoedzaak die de Europese Commissie in januari had aangespannen.

De in 2017 opgerichte disciplinaire kamer van het Poolse hof kan rechters bestraffen, maar de onafhankelijkheid en onpartijdigheid daarvan is volgens de Europese Commissie niet gewaarborgd. De tuchtkamer is namelijk samengesteld uit rechters die zijn geselecteerd door de nationale raad voor de rechterlijke macht, die weer is gekozen door het door regeringspartij PiS gedomineerde parlement.

Inmiddels lopen er al talloze rechtszaken tegen Poolse rechters. Het betreft vooral rechters die zich kritisch uitlieten over de hervormingen van de Poolse rechtsstaat.

Polen heeft een maand de tijd

Volgens het EU-hof klopt de redenering van Brussel dat de onafhankelijkheid van de rechtsspraak door de tuchtkamer niet is gegarandeerd en is het daarmee gerechtvaardigd dat de werkzaamheden van de tuchtkamer worden opgeschort. Dat de onafhankelijkheid "mogelijk niet kan worden gewaarborgd, kan leiden tot ernstige schade voor de rechtsorde van de Unie", aldus de rechters in Luxemburg.

De conservatieve PiS-regering legde eerdere waarschuwingen dat de regeling om rechters disciplinair te straffen onrechtmatig is, naast zich neer. Omdat dat risico's op "onherstelbare schade" voor rechters met zich meebrengt, wilde het dagelijks EU-bestuur dat het Europees Hof in kort geding spoedmaatregelen zou treffen. Dat is met de vooralsnog tijdelijke opschorting nu gebeurd. Een definitieve uitspraak volgt later.

De oprichting van de tuchtkamer is een van de vele hervormingen van het juridisch systeem die de PiS heeft doorgevoerd. De Europese Commissie stelt al langer dat de Poolse regering de rechtsstaat ondergraaft vanwege de politieke invloed op de rechtspraak. Ook vanuit het Europees Parlement kwam er veel kritiek op de hervormingen. Het oordeel van het Hof wordt hier positief ontvangen:

Spannend is of Polen gehoor gaat geven aan het oordeel van het Hof. Het land heeft een maand om aan de Europese Commissie te laten zien dat het vonnis is uitgevoerd. Doen ze dat niet, dan kan de Commissie het Hof vragen om een dwangsom op te leggen.

Eerdere uitspraken van Hof werden door Polen wel opgevolgd. Zo is bijvoorbeeld de omstreden verlaging van de pensioenleeftijd voor rechters teruggedraaid.