Coronacrisis vertraagt duizenden strafzaken, 'Hier kun je geestelijk aan kapot gaan'

• Wim Kopinga en Remco Andringa

  redacteur Online

Rechtbanken moeten ondanks de coronacrisis dringend meer strafzaken gaan behandelen, vinden vertegenwoordigers van de advocatuur en van slachtoffers. Een groot deel van de rechtspraak ligt nu stil en dat leidt tot een zorgelijke situatie, zeggen ze.

Vele duizenden strafzaken lopen vertraging op, omdat de rechtbanken en gerechtshoven sinds half maart gesloten zijn. Maar voor slachtoffers, verdachten en andere partijen is het van groot belang dat hun zaak zo snel mogelijk behandeld wordt, stellen de organisaties.

De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten roept daarom op om de rechtbanken weer te openen. "Gerechtsgebouwen en -zalen zijn vaak bijzonder groot. Het is daarom mogelijk om zitting te houden én aan de bestaande voorschriften te voldoen", zegt voorzitter Jeroen Soeteman.

"Wij begrijpen de lastige situatie waar de rechtspraak nu in zit, maar als deskundigen zich in deze werkwijze kunnen vinden moeten we die toepassen", zegt Soeteman. "Nu ligt het strafrecht bijna helemaal plat."

De Orde van Advocaten schaart zich achter de oproep en zegt vergelijkbare signalen te krijgen uit andere rechtsgebieden. Alleen urgente rechtszaken waarin een beslissing genomen moet worden, gaan nu door. Volgens de advocatenorde is de term urgent "vrij strikt gedefinieerd".

Knullig

Op 6 maart, vlak voor de coronacrisis zich in Nederland ontspon, meldde het Openbaar Ministerie dat meer dan 20.000 strafzaken uitgesteld moesten worden door capaciteitsproblemen. Door de coronacrisis stapelen de rechtszaken zich alleen maar verder op. Zo zijn bij de rechtbank in Amsterdam deze week 8 zittingen ingepland, terwijl dat een maand geleden nog zo'n 60 strafzaken per week waren.

"Fysieke zittingen zijn heel zeldzaam nu, maar dat betekent niet dat de hele rechtspraak stil ligt", zegt een woordvoerder van de Raad voor de Rechtspraak. Sommige zaken worden schriftelijk afgehandeld, in andere gevallen doen rechters aan videobellen of telehoren. "Dat zie je bij coronaspugers, die nu veel aan de orde zijn. De advocaat en verdachte zijn dan op een scherm zichtbaar."

Maar niet elke rechtbank is daar op berekend, merkt advocaat Richard Korver. "Ik stond woensdag een minderjarige verdachte bij en dat ging heel knullig. Ik werd gebeld en de rechter had allemaal mobieltjes op zijn bureau liggen op speaker. Dan moest iedereen zijn naam roepen, en dat zijn best veel partijen in zo'n zaak. Ik zou wensen dat dit wat beter, en in ieder geval uniform gedaan wordt." Nu beslist iedere rechtbank over zijn eigen werkwijze.

Slachtofferhulp Nederland hoopt dat de rechtspraak op korte termijn in ieder geval meer digitale zittingen mogelijk maakt. "Door het uitstellen van zaken nemen de toch al lange doorlooptijden alleen maar toe", zegt woordvoerder Jytte Reichert. "Terwijl een rechtszaak voor slachtoffers en nabestaanden juist zo belangrijk is. Na een inhoudelijke zitting kunnen ze het pas afsluiten."

Dat is precies waar de Amsterdamse Ietje van Lingen (80) op hoopt: afsluiting. Zij werd vijf jaar geleden tijdens het uitlaten van haar honden beroofd, aangerand en verkracht. De 26-jarige dader werd gepakt, maar ging in hoger beroep.

Mevrouw Van Lingen vindt het vreselijk dat de rechtszaak tegen de dader waarschijnlijk wordt uitgesteld:

Tot het hoger beroep is het echtpaar iedere dag met de zaak bezig. "Buiten het coronagebeuren om is het zo'n grote aanslag op je leven dat je gek wordt in je hoofd", zegt haar echtgenoot Ron Willigenburg. "Mijn vrouw is gezond en wel 80 geworden, maar we willen het afgerond hebben, want moeten we anders zo ons leven eindigen?"

De Raad voor de Rechtspraak zegt dat het aantal zaken en het soort zaken dat rechters behandelen, de komende tijd zal worden uitgebreid. Er lopen nu gesprekken met onder andere de advocatuur en het Openbaar Ministerie om meer zaken schriftelijk of telefonisch af te doen. Later vandaag moet daarover meer duidelijkheid volgen.

Verder zegt de Raad dat in bijna alle kantonzaken de afgelopen week gewoon uitspraak is gedaan. Dat zijn kleinere zaken die gaan over bijvoorbeeld snelheidsovertredingen of bewindvoering. In totaal deed de rechter 22.000 keer uitspraak, een kleine 80 procent van het normale aantal zaken in een week.

Begrip Dekker

In een reactie zegt minister Dekker dat hij begrip heeft voor de wens van advocaten en slachtoffers om meer strafzaken te behandelen. Ook hij verwacht dat er nadere afspraken over worden gemaakt en dat het aantal te behandelen zaken mogelijk zal worden uitgebreid

"Het zal passen en meten zijn en we gaan maatwerk leveren." Ook Dekker wijst er overigens op dat de rechtspraak de afgelopen weken niet heeft stilgelegen en dat er wel degelijk veel uitspraken zijn gedaan.