Gedrag allesbepalend voor verloop epidemie, zeggen RIVM én IC-artsen

• Hugo van der Parre en Rinke van den Brink

De maatregelen die de Nederlandse overheid heeft genomen om de corona-uitbraak zo goed mogelijk te beheersen, lijken ervoor te zorgen dat de groei van de uitbraak afvlakt. Dat was de hoofdboodschap van Jaap van Dissel, directeur van het Centrum voor Infectieziektenbestrijding (CIB) van het RIVM, vanochtend in een briefing voor Tweede Kamerleden. "Er is in ieder geval sprake van een positieve trend", zei hij.

Het lijkt er volgens Van Dissel op dat door alle coronamaatregelen een zieke het virus gemiddeld nog maar aan één persoon overdraagt, in plaats van twee. "De exponentiële groei van de uitbraak is daardoor naar alle waarschijnlijkheid tot stilstand gebracht." Als de berekeningen en de daarop gebaseerde voorspellingen van het RIVM kloppen, zal de druk op de IC's op den duur afnemen.

Maar de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) heeft een minder optimistische boodschap. Die gaat ervan uit dat we een snelle stijging zullen zien van het aantal IC-patiënten en het aantal ziekenhuisopnames van coronapatiënten. Hoe zit dat?

De intensivisten schatten in dat het effect van de genomen maatregelen minder zal zijn dan waar het RIVM op hoopt. Dat zou kunnen doordat mensen zich minder aan de regels zullen houden dan het RIVM aanneemt in het scenario zoals Van Dissel dat heeft gepresenteerd.

Ook Van Dissel onderstreepte dat er veel onzekerheid is, omdat er nog onvoldoende data beschikbaar is. Ook moeten er nog correcties doorgevoerd worden op de gegevens die wel beschikbaar zijn. De afvlakking van de uitbraak wordt "wellicht veroorzaakt doordat niet alle opgenomen patiënten getest worden".

Berekeningen, aannames en modellen

Van Dissel baseert zijn uitspraken over afvlakking van de groeicurve van met name het aantal IC-patiënten met corona op berekeningen van de 'modelleurs' van het RIVM. Hoofdmodelleur is professor Jacco Wallinga. "Het scenario dat Jaap van Dissel in de Kamer heeft gepresenteerd is één van de uitkomsten van onze berekeningen", zegt hij.

Dat scenario, waarin het aantal IC-patiënten lager blijft dan het aantal beschikbare IC-bedden, is omgeven met veel onzekerheden. "De grootste onzekerheid is in welke mate mensen zich houden aan de afgekondigde regels. Daar hebben we een aanname over gedaan in het scenario dat Van Dissel in de Kamer liet zien. Als mensen zich minder goed aan de regels houden dan wij verwachten, wordt het beeld snel pessimistischer."

Van Dissel verwees in dat verband naar de mensen die afgelopen weekend naar het strand gingen en onvoldoende afstand van elkaar hielden. Hij waarschuwde dat dergelijk gedrag invloed heeft op verloop van de uitbraak en dat het scenario op basis van wat er in het weekend gebeurd is daarom al ongunstiger zal uitpakken.

Afgelopen weekend was het op veel plaatsen druk, zoals op deze markt:

De voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, Diederik Gommers, zei in de Tweede Kamer dat hij op basis van de modellen van het RIVM verwacht dat er op 1 april 1100 coronapatiënten op de intensive cares zullen liggen. Dan zijn er ook nog 500 IC-bedden nodig voor 'gewone' patiënten. In totaal gaat het dus om 1600 bedden - die capaciteit is er nu nog niet.

Opnametijd

Wallinga verklaart het verschil tussen wat Gommers en Van Dissel zeggen door te stellen dat Gommers de huidige getallen naar de toekomst doortrekt. De intensivisten houden er ook rekening mee dat Nederlanders zich mogelijk minder goed aan de coronamaatregelen houden dan het RIVM denkt.

Ook gaat het RIVM uit van een gemiddelde opnametijd op de intensive care van drie weken. Maar nu al blijkt dat er patiënten zijn die veel langer zorg nodig hebben.

"Die 1600 IC-bedden hebben we nu niet, er wordt hard aan gewerkt om die te realiseren. Brabant is daar het verst mee", zegt NVIC-voorman Gommers over de capaciteit op de intensive cares. "Vorige week zijn we patiënten uit Brabant gaan overplaatsen naar elders in het land. Nu merken we dat de andere IC's ook vollopen. Op het moment is het echt spannend. De aanloop op de spoedeisende hulpafdelingen in Brabant blijft enorm. In Brabant staan de collega's met de rug tegen de muur. Alles kraakt op het moment."

"In Brabant heerst echt spanning. De organisatie is nog niet goed op elkaar afgestemd. Dat loopt nog niet optimaal, dat moet echt beter. De collega's in Brabant maken zich grote zorgen of dat voor het weekend lukt. Je mist een beetje de centrale, bijna militaire aansturing. Ik zie liever een meer directieve aansturing van directies van ziekenhuizen."

Gommers verwacht de piek van de epidemie eind mei. Dan rekent hij met 1700 coronapatiënten op de IC's naast de 500 IC-bedden die nodig zijn voor andere patiënten. "Het is fijn dat die piek zo laat ligt, want dan is er nog tijd om de apparatuur die we besteld hebben te leveren. We kopen tijd."