Toespraak koning Willem-Alexander vanavond, 'Het zal gaan over gevoel en emoties'

Koning Willem-Alexander spreekt vanavond het land toe naar aanleiding van de crisis rond het coronavirus. Dat is om 19.00 uur; de toespraak wordt uitgezonden op NPO 1, NPO Radio 1, NPO Nieuws (met gebarentolk) en nos.nl.

Dat de koning het volk toespreekt is bijzonder. Het komt namelijk niet vaak voor. De laatste keer dat we Willem-Alexander op deze manier op televisie zagen, buiten zijn kersttoespraken om, was in 2014 na de ramp met vlucht MH17.

Zijn moeder, prinses Beatrix, is in haar tijd als koningin slechts één keer op televisie geweest met een ingelaste toespraak, buiten haar abdicatietoespraak om. Dat was in 2009. Toen sprak ze het volk kort toe na de aanslag op de koninklijke familie in Apeldoorn tijdens Koninginnedag.

Geen koningin van de camera's

Wel maakte Beatrix veel meer rampen mee, waarbij een toespraak op televisie geen vreemde gedachte was geweest. Denk bijvoorbeeld aan de Bijlmerramp in 1992, de overstromingen in Limburg in 1993 en de vuurwerkramp in Enschede in 2000. Ze koos in al die gevallen voor een bezoek aan de getroffen plekken om haar steun aan de slachtoffers te laten blijken, in plaats van een toespraak.

"Van Beatrix is bekend dat ze niet dol is op televisiecamera's", vertelt verslaggever Koninklijk Huis Kysia Hekster. "Zo werd in Nederland de kersttoespraak pas in 2000 voor het eerst op televisie uitgezonden en bij staatsbezoeken mocht ze ook niet gefilmd worden tijdens het persgesprek. Willem-Alexander gaat daar wat makkelijker mee om. Het hoort er wat hem betreft allemaal bij."

Ook prinses Juliana toonde op dit soort moment graag haar betrokkenheid bij de slachtoffers. Bij de Watersnoodramp in 1953 sprak ze Nederland toe via de radio. Ook trok ze haar regenlaarzen aan en bezocht ze het rampgebied. Ze stond daarbij tot haar knieën in het water en dat bood veel mensen troost.

En dat is ook precies de taak van een vorst: verbinden, bemoedigen en een gevoel van saamhorigheid teweegbrengen. "Dit is bij uitstek de rol van de koning. We delen op zo'n moment in het verdriet, de angst en de zorgen", zegt Hekster. "De vorst kan hierin een verbindende factor zijn."

Meer koningshuizen geven toespraak

De koningshuizen elders in Europa hebben dat ook begrepen. Zo sprak koning Harald van Noorwegen zondagavond zijn land toe en zagen we koning Filip van België een dag later op televisie daar. Woensdag riep koningin Margrethe van Denemarken in haar toespraak alle Denen op om samen te komen door afstand te houden van elkaar in deze coronacrisis.

Maandag sprak premier Rutte de bevolking toe over de coronacrisis. Toen vroegen sommigen zich al af waarom de koning dat niet deed. "Op dat moment ging het over het beleid en de premier moet feitelijk blijven", vertelt Hekster. "Nu komt de koning aan het woord en zal het dus veel meer over het gevoel en de emoties gaan."