Supermarkten: 'Alle hens aan dek, maar hamsteren is echt niet nodig'

Op sociale media verschijnen veel berichten en foto's over lege schappen in supermarkten. Mensen zijn gaan hamsteren omdat ze bang zijn voor tekorten na de maatregelen die het kabinet gisteren aankondigde in de strijd tegen het coronavirus. Ook online is bestellen moeilijk: Albert Heijn, Jumbo en Plus zeggen dat het erg druk is op de site en app.

Vooral houdbare etenswaren als conserven, pasta en afbakbroodjes vliegen de winkels uit. Ook wc-papier gaat hard. Maar de supermarktbranche verzekert klanten dat extra inkopen doen echt niet nodig is, omdat de bevoorrading doorgaat.

Veel mensen hamsteren vooral omdat andere mensen hamsteren:

"Er is genoeg voedsel en je kunt elke dag gewoon je boodschappen doen", zegt Marc Jansen van branchevereniging CBL. Hij erkent dat mensen momenteel extra boodschappen doen en dat ze daardoor vaker lege schappen aantreffen.

Volgens Jansen is het daardoor wel alle hens aan dek en wordt bijvoorbeeld extra personeel ingezet. "Maar er is geen tekort aan producten. Er zijn extra vrachtwagens ingezet. Alleen rijdt een vrachtwagen maar 80 kilometer per uur, dus duurt het soms even om de voorraden aan te vullen."

Verslaggever Edwin van den Berg zag vanmorgen lange rijen bij zijn vaste supermarkt in Alkmaar. De vriesvakken waren al leeg. "Ik weet niet wat ik meemaak", zei hij.

Supermarkten kunnen zulke piekperiodes heel goed aan, zegt Jansen van het CBL. "Je moet het nu zien als een kerstperiode in het voorjaar. Daarbij exporteren we in Nederland meer dan vier keer zoveel als we hier consumeren. Dus er is genoeg voedsel beschikbaar. Voorlopig zitten we echt safe."

Rust keert weer terug

Hij verwacht dat de drukte in de winkels na het weekend afneemt. Dat baseert hij op ervaringen in Italië, waar kortstondig werd gehamsterd nadat het land op slot ging. "48 tot 72 uur gingen mensen massaal naar de winkels toe. Als de Nederlanders vandaag en morgen zien dat de supermarkten vol blijven, komt de rust vanzelf weer terug."

Waarom er naast sommige levensmiddelen een run is ontstaan op toiletpapier, is alleen psychologisch te verklaren, denkt Jansen. "Het begon met berichten uit Japan en Australië, waar veel wc-papier werd gehamsterd en daarna gebeurde dat ook op andere plekken in de wereld. Mensen nemen foto's van die lege schappen. Toiletpapier neemt ook veel plek in een schap, dus het ziet er snel erg leeg uit. Sommige mensen zien die foto's en denken dat ze maar voor drie maanden wc-papier moeten gaan inslaan. Maar dat is dus echt niet nodig."

Als het niet nodig is, waarom doen sommigen het dan tóch? "Hamsteren is er een prachtig bewijs van dat we voor een groot deel door het oerwoud van ons brein worden geregeerd", zegt psycholoog en gedragstherapeut Martin Appelo.

"De leiders hebben ons gisteren verteld dat we allemaal in gevaar zijn en op moment dat ons brein het signaal 'gevaar' krijgt, schakelt het over op reflexmatig handelen." De onderste lagen van het brein zijn bepaald niet genuanceerd. "Die horen 'vijand', 'dood', 'dreiging' en die slaan over op reflexen. Dan moeten we overlevingsstrategieën gaan toepassen."

Een van die strategieën is om te doen wat anderen doen. Dus als iemand begint met het inslaan van spullen, gaan anderen dat imiteren. "Vanuit het idee: als we allemaal hetzelfde doen, samen staan, zijn we veiliger en sterker tegen de vijand."

Als we even rustig de tijd zouden nemen, dan zouden we weten dat hamsteren niet nodig is, zegt Appelo. "Zeker niet in een rijk, rustig en veilig land als het onze. Maar het verstandige deel van het brein wordt in zulke omstandigheden overgeslagen."