Meeste berichten over coronavirus zijn betrouwbaar, maar er is ook nepnieuws
Er wordt veel gewaarschuwd voor nepnieuws over het coronavirus, maar de meeste gedeelde nieuwsberichten zijn betrouwbaar. De meeste links gaan naar serieuze nieuwssites, de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) of het RIVM.
Tegelijkertijd is nepnieuws honderden keren verspreid en daarmee heeft het waarschijnlijk vele duizenden mensen bereikt. Dat blijkt uit onderzoek van de NOS en datajournalistiek platform Pointer van de KRO-NCRV naar nieuwsberichten die via Twitter zijn gedeeld.
Tussen woensdag 19 februari en donderdag 5 maart werden 20 berichten uit dubieuze of onbetrouwbare bronnen minstens tien keer geretweet. In totaal gebeurde dat ten minste 768 keer. De oorspronkelijke verspreiders hadden opgeteld bijna 900.000 volgers.
Veel nepberichten gaan ook rond via WhatsApp of Facebook-groepen, maar die sociale media zijn niet of nauwelijks in kaart te brengen. Zo verspreiden mensen nagemaakte screenshots, afkomstig van een legitieme bron, met daarin valse berichten.
Verborgen agenda
Populair op Twitter was een lijst met een onjuist aantal gevallen van besmetting door het virus. Die link werd bijna 45.000 keer bekeken; het RIVM voelde zich genoodzaakt om erop te reageren.
Veel berichten zijn afkomstig van sites als Xandernieuws, WantToKnow en Ella Ster. Dat zijn bekende complotsites, zegt nepnieuwsexpert Peter Burger van de Universiteit Leiden.
Ze verspreiden bijvoorbeeld geruchten dat het coronavirus in feite een biowapen is en dat de verspreiding is 'georkestreerd', zoals bijvoorbeeld WantToKnow schrijft, of dat er een verborgen agenda achter het virus zit. Die theorie wordt niet gestaafd.
Tegelijkertijd wordt ook de theorie verspreid dat de ernst van het virus onder de pet wordt gehouden, en het veel dodelijker is dan overheden willen toegeven.
"In een kleine gemeenschap kan misinformatie enorme invloed hebben", zegt Burger. Zo kan een gerucht dat een bedrijf of organisatie een coronageval heeft, veel onrust veroorzaken." Dat gebeurde onder meer met Friese sportverenigingen.
Gevolgen voor de gezondheid van mensen hebben de berichten waarschijnlijk niet, denkt Burger. "Bij mij is geen onderzoek bekend dat mensen echt actie ondernemen naar aanleiding van misinformatie."
Corrigeren
Een woordvoerder van het RIVM noemt de verspreiding van nepnieuws "kwalijk, maar de realiteit'. "Op onze website corrigeren we nepnieuws als we dat nodig vinden. Dat doen we als het veel wordt gedeeld; als het klein blijft, laten we het zitten."
Op de lijst met verkeerde aantallen besmettingen ging het RIVM dus wel in. "Daarbij werd namelijk gesuggereerd dat we zaken onder de pet zouden houden."
"Het is belangrijk dat het publiek de juiste gegevens krijgt en niet onnodig bang wordt gemaakt. Op dit moment valt het nepnieuwsprobleem nog mee, maar het is wel een punt van aandacht." Overigens merkt de woordvoerder ook dat mensen de officiële bronnen weten te vinden: het aantal pageviews op de RIVM-site nam toe van enkele tienduizenden per dag naar meer dan een miljoen.
Broodje waarheid
De oplossing volgens Burger is de onjuiste berichtgeving weerleggen, samen met wat wel klopt. Hij doet dat onder meer op zijn eigen Twitter-account.
"Zie het als een broodje waarheid", zegt Burger. "Je moet eerst uitleggen wat er wel waar is, dan wat er niet klopt, en vervolgens de juiste feiten herhalen."