Aanwijzingen genoeg, maar EU-subsidiemisbruik aanpakken is lastig
Zijn familiebedrijf krijgt ieder jaar miljoenen aan Europese subsidies en tegelijk is hij de premier van Tsjechië: Andrej Babis. Een delegatie van het Europees Parlement was de afgelopen dagen in Tsjechië om onderzoek naar hem te doen, want er zijn sterke aanwijzingen voor misbruik van subsidies. Maar de EU heeft een probleem: al zijn er aanwijzingen genoeg, de fraude aanpakken is heel moeilijk.
Het symbool van de EU-subsidies die Babis kreeg ligt op een klein uur rijden van de hoofdstad Praag. Het Ooievaarsnest is een familiepark met een uitgebreide kinderboerderij, een restaurant, en een congreszaal in de vorm van een enorm ooievaarsnest.
Welke vraagtekens er nou precies zijn zie je in de reportage van correspondent Thomas Spekschoor:
"Het Ooievaarsnest kreeg subsidie die bedoeld is voor kleine bedrijven", zegt onderzoeksjournalist Jiri Nadoba van het Tsjechische tijdschrift Respekt. "Babis en zijn familie deden alsof dit een klein familiebedrijfje is, maar justitie zegt dat het een deel is van het grote bedrijf Agrofert, het bedrijf dat meneer Babis lang geleden oprichtte."
Onder grote druk betaalde Babis de twee miljoen euro EU-subsidie die hij kreeg voor het Ooievaarsnest terug, maar de Tsjechische justitie klaagde hem uiteindelijk wel aan. Hij zal zich in de rechtszaal moeten verdedigen in de hoop dat hij een verdere straf kan voorkomen.
Zijn familiebedrijf Agrofert bleef bovendien subsidies ontvangen. "Vorig jaar alleen al 70 miljoen euro, waarvan het grootste deel EU-subsidies." Ook met veel van die subsidies zijn er problemen, staat in een uitgelekt rapport van de Europese Commissie. Als premier en verstrekker van de subsidies mag Babis geen sleutelpositie hebben in bedrijven die de subsidies krijgen. In het rapport is te lezen dat hij binnen Agrofert wel degelijk zo'n positie heeft en dat de subsidies waarschijnlijk dus illegaal verkregen zijn.
'Dit kost belastingbetalers geld'
Dat verbaast de Tsjechische senator namens de Piratenpartij Lukas Wagenknecht helemaal niets. In zijn werkkamer opent hij Google Maps. "Kijk, hier zit het hoofdkantoor van de partij van Babis, en hier aan de overkant van de straat het hoofdkantoor van Agrofert. Dat is geen toeval. Het is gewoon één organisatie."
Wagenknecht werkte ooit voor Babis, maar moet nu niets meer van de premier hebben. "Dit kost belastingbetalers geld. Babis krijgt meer aan subsidies dan hij aan belastingen betaalt. Vinden jullie dat in Nederland normaal? Willen jullie voor hem betalen? Ik wil dat niet."
Parlement doet onderzoek
Een groot deel van het Europees Parlement wil dat ook niet en daarom was deze week een groep Europarlementariërs in Praag om onderzoek te doen naar de subsidies voor Babis. "We zien dat het heel moeilijk is om grip te krijgen op Europees geld," zegt een van hen, Lara Wolters van de PvdA. "Hoe zorg je dat het niet in verkeerde handen terecht komt?"
Het is een vraag die niet alleen in Tsjechië speelt. De controle op het uitgeven van EU-subsidies ligt in eerste instantie in de lidstaten zelf. De Europese Commissie, de Europese Rekenkamer en het Europees antifraude-bureau OLAF doen ook onderzoek, maar dat is eerder steekproefsgewijs en vaak op basis van documenten die de landen zelf aanleveren.
Maar de vraag is steeds vaker of de autoriteiten in die landen wel te vertrouwen zijn. In Hongarije werd met Europees geld een vrijwel zinloos spoorlijntje aangelegd in het dorp waar premier Orbán opgroeide. In Bulgarije was er een groot schandaal met gesubsidieerde guesthouses. Gebouwd in opdracht van politici, maar veel ervan ontvingen nooit gasten.
Daarom zou Europarlementariër Wolters liever zien dat subsidies worden stilgezet als er aanwijzingen zijn dat ze niet goed worden besteed. "Wat we moeten hebben is dat de Europese Commissie kan zeggen: we vertrouwen die zaak niet meer, we zetten dit proces in werking en op dit moment gaat de geldkraan dicht."
De groep Europarlementariërs zou gisteren ook met premier Babis zelf spreken, maar die ontmoeting werd op het laatste moment afgezegd. De NOS vroeg een interview met Babis of een van zijn ministers aan, maar een gesprek bleek niet mogelijk.
Babis reageerde eerder wel op de beschuldigingen, onder meer in het Tsjechische parlement. "Ik beschouw ze als een aanval op Tsjechië", zei hij toen. "Als een aanval op de belangen van Tsjechië, om Tsjechië te destabiliseren."
Uitkijkend op het Ooievaarsnest pleit onderzoeksjournalist Nadoba juist voor veel meer onderzoek. "Het gaat er niet om dat we zoveel mogelijk geld naar Tsjechië krijgen. Dit gaat om de belasting van EU-burgers. Iedereen moet zeker weten dat dat goed is besteed."
