'Oeigoeren naar kampen vanwege dragen hoofddoeken en baarden'
Het dragen van een hoofddoek, het bezoeken van een buitenlandse website of het aanvragen van een paspoort. Gelekte Chinese documenten laten zien dat Oeigoeren hiervoor al naar zogenoemde heropvoedingskampen worden gestuurd.
In de stukken, onlangs gelekt en vandaag openbaar gemaakt door onder andere de BBC, worden de details van meer dan 300 personen op een rijtje gezet. Ze komen allemaal uit Karakax, een district in de autonome regio Xinjiang waar vooral Oeigoeren wonen, een overwegend islamitische minderheid in China.
Geen risico, wel naar een kamp
Het document toont keurige kolommen met daarin praktische gegevens zoals naam, adres en leeftijd. Maar iets verderop staat ook genoteerd of en hoe vaak iemand bidt, hoe veel Korans hij heeft, en met welke familieleden er contact is. Ten slotte, in de laatste kolom: het oordeel of iemand wordt vrijgelaten, langer moet blijven of zelfs terug moet naar zo'n kamp.
Daarnaast staan op de lijst allerlei details over familieleden, vrienden en buren van de 300 hoofdpersonen. In totaal gaat het om zo'n 3000 mensen.
Uit de bron blijkt dat enkele mensen zijn vastgezet omdat ze een aanslag voorbereidden. Maar het merendeel van de 300 personen moest voor iets heel anders naar een detentiekamp. De 38-jarige Helchem droeg een aantal jaar geleden bijvoorbeeld een hoofddoek. En de 34-jarige Memettothi vroeg een paspoort aan. Ondanks dat hij vervolgens als "geen risico" werd bestempeld, moest hij naar een kamp.
Volgens Susanne Kamerling, onderzoeker verbonden aan Instituut Clingendael, was het al bekend dat mensen om zulke "minimale redenen" werden vastgezet. "Maar met dit document staat het ook zwart op wit. En hoe onomstotelijker het bewijs, hoe serieuzer het door iedereen moet worden genomen."
Hoe China de Oeigoeren in Xinjiang onder de duim houdt, leggen we je uit in onderstaande video:
China spreekt in plaats van detentiekampen over 'vrijwillige herscholingskampen'. Daar zou terrorisme worden bestreden. Volgens mensenrechtenorganisaties worden Oeigoeren er gemarteld en gehersenspoeld. China zette die strategie op in 2014 nadat Oeigoerse militanten 31 mensen doodstaken bij een aanslag in de stad Kunming.
Familieleden van mensen die al in een kamp zitten, lopen een extra groot risico ook vast te worden gezet. Zo moest een vader vijf jaar naar de gevangenis omdat hij een "tweekleurige, dikke baard had en een religieuze studiegroep organiseerde".
Dat familie ook zo uitgebreid in de lijst wordt meegenomen, verbaast Kamerling niet. "Er wordt massaal gesurveilleerd, en familie wordt ook gebruikt als drukmiddel om bepaalde activiteiten te staken." Bovendien speelt familie een belangrijke rol bij het in de gaten houden van elkaar. "Sinds 2014 geldt de 'people's war on terror': iedereen wordt opgeroepen bij te dragen aan het vergaren van informatie."
Eerdere lekken
Het document is naar verschillende internationale media gestuurd. Volgens de BBC komt het van dezelfde bron als het lek van afgelopen november. Toen berichtte de New York Times over partijdocumenten die de systematische repressie van Oeigoeren aantoonden.
In tegenstelling tot de documenten van eind vorig jaar, zijn deze niet bestempeld als officiële staatsdocumenten. Aan de hand van interviews met voormalige inwoners uit het gebied, verificatietools en eerdere papieren, stelt onder andere de BBC dat de papieren echt zijn.
De regering van Xinjiang heeft aan persbureau AP laten weten het "zinloos" te vinden om te reageren op de vraag of zij zich bewust op religieuze mensen richt. De regering noemt de berichten "nonsens".
