Relatief weinig doden door coronavirus, maar dat is juist ook een risico

• Rinke van den Brink

  Redacteur gezondheidszorg

De wereld is in de greep van het coronavirus, maar het goede nieuws is dat dat vergeleken met eerdere uitbraken van soortgelijke virussen relatief weinig doden maakt. Het sterftecijfer van het het virus met de wetenschappelijke naam 2019-nCoV is de afgelopen tien dagen gedaald van net boven de drie procent naar twee procent nu. Er zijn nu 24.607 bevestigde patiënten van wie er 494 zijn overleden, bijna allemaal in China.

Het is onduidelijk hoe besmettelijk mensen met lichte ziekteverschijnselen zijn. De kans is aanwezig dat die niet naar een dokter gaan en gewoon doorgaan met hun leven. Daarmee worden ze potentieel mogelijke besmettingsbronnen die het virus verder kunnen verspreiden. Dat maakt het indammen van de uitbraak moeilijker.

De internationale reacties op de virusuitbraak lijken nogal op die op eerdere uitbraken van onbekende virussen. Denk aan SARS in 2002, MERS in 2012 en de Mexicaanse griep in 2009. De wereld schakelde toen over naar de hoogste versnelling om de dreigende epidemieën te bedwingen.

Mexicaanse griep

De eerste berichten uit Mexico over de sterfte onder patiënten met Mexicaanse griep waren alarmerend. Zo'n 11 procent van hen overleed. Gezien de snelheid waarmee griep zich kan verspreiden reageerde de wereld prompt. Regeringen kochten massaal infectieremmers in en beconcurreerden elkaar later bij de aankoop van vaccins.

Het bleek allemaal nogal mee te vallen. Het door de Mexicanen genoemde sterftecijfer had alleen betrekking op zwaar zieke patiënten. In Nederland zijn 60 sterfgevallen toegeschreven aan de Mexicaanse griep. Wereldwijd stierven er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO 18.500 mensen aan.

Ter vergelijking: volgens dezelfde WHO ligt de jaarlijkse sterfte aan alleen longcomplicaties veroorzaakt door griep tussen de 290.000 en 650.000, afhankelijk van de heftigheid van de seizoensgriep.

In de winter van 2018/2019 kregen in Nederland naar schatting 400.000 mensen griep. In dezelfde periode overleden 2900 mensen meer dan statistisch verwacht mocht worden. Een jaar eerder was de griep nog heftiger. Die zorgde toen voor 900.000 ziektegevallen en er vielen tijdens de griepperiode 9500 doden meer dan gebruikelijk.

Het aantal mensen dat sterft aan de complicaties van een infectie door een bepaald virus zegt vooral iets over de ernst van de infectie. Maar het is niet zo dat een virus dat veel doden veroorzaakt zich ook snel verspreidt.

In een artikel in het New England Journal of Medicine (NEJM) wijzen de virologen Marion Koopmans en Debby van Riel van van het Erasmus MC en drie Amerikaanse auteurs erop, dat misschien het omgekeerde wel eerder waar is. Een virus verspreidt zich pas op grote schaal als het makkelijk van mens op mens overgaat, schrijven ze.

De ernst van de virusinfectie is indirect wel van belang. Het is makkelijker om patiënten te herkennen als ze erg ziek zijn. En dat maakt het eenvoudiger om een uitbraak te beheersen.

Bij een virus met milde ziekteverschijnselen is de kans groot dat mensen niet in het vizier komen van artsen en wetenschappers, simpelweg omdat ze niet naar de dokter gaan. Omdat ze doorgaan met hun gewone leven en blijven werken en reizen, is de kans aanwezig dat ze het virus verspreiden, ook internationaal, betoogt het NEJM-artikel.

Het is vooralsnog onduidelijk in welke mate patiënten met lichte ziekteverschijnselen het nieuwe coronavirus overdragen aan anderen. Zo kan het goede nieuws dat 2019-nCoV een relatief mild virus is vergeleken met andere tegelijk ook slecht nieuws zijn, omdat het mogelijk juist daardoor moeilijker zal zijn om de verspreiding ervan in te perken.

SARS

Op de SARS-uitbraak werd door de Chinese (gezondheids)autoriteiten traag gereageerd. Critici zeggen dat China de uitbraak onder de pet wilde houden. Dat lukte niet. Het virus verspreidde zich vanuit China naar alle continenten.

SARS verspreidde zich vooral gemakkelijk in ziekenhuizen, bijvoorbeeld als patiënten ademhalingsondersteuning krijgen. Daarbij ontstaan kleine druppeltjes en virusdeeltjes die zich door de lucht verspreiden. Dit soort virussen gedijt goed in een ziekenhuis waar veel mensen met verminderde afweer zijn. Nadat een reiziger met SARS uit Hongkong in Toronto in het ziekenhuis werd opgenomen, raakten daar 128 mensen besmet met SARS.

Het sterftecijfer van MERS ligt dus nog veel hoger dan dat van SARS. De epidemie begon in het voorjaar van 2012 in Saudi-Arabië en is nog steeds niet helemaal uitgewoed.

Saudi-Arabië is de brandhaard van de MERS-uitbraak. Verder zijn er relatief veel gevallen in andere landen in het Midden-Oosten. Ook MERS voelt zich prettig in ziekenhuizen. Een MERS-patiënt die vanuit Saudi-Arabië naar een Zuid-Koreaans ziekenhuis ging, zorgde daar indirect voor 186 gevallen van MERS.