Protest tegen compensatie Joods eigendom: 'Dit is pro-Pools, niet anti-Joods'
Poolse ultra-nationalisten hebben bijna 200.000 handtekeningen verzameld om te protesteren tegen compensatie voor Joods eigendom dat in de Tweede Wereldoorlog is afgepakt of verloren is gegaan. Op die compensatie wordt aangedrongen in de Amerikaanse 447-wet. De ultra-nationalisten noemen de wet een groot gevaar: "Ze kunnen wel wat willen, maar we geven het ze niet, want het is van ons."
In de wet roept het Amerikaanse Congres Europese landen op werk te maken van de teruggave en compensatie van Joods eigendom, ook van spullen waarvan geen eigenaren of nabestaanden meer in leven zijn. Polen is het enige land in de EU dat dat nog niet wettelijk heeft geregeld.
De 'bemoeienis' van Amerika valt in rechtse kringen in Polen op zijn zachtst gezegd niet goed. Een reportage van correspondent Wouter Zwart:
De organisator van het protest, Robert Bakiewicz, spreekt van "een groot onrecht". Hij zegt dat de Polen enorm hebben geleden in de Tweede Wereldoorlog - bijna zes miljoen Polen kwamen om, van wie drie miljoen Poolse joden - en dat er veel Polen waren die Joden hebben geholpen.
"Dat wij Polen, nazaten van hen die zich in de Tweede Wereldoorlog uitzonderlijk goed hebben gedragen, excuses moeten aanbieden en iemand iets moeten terugbetalen waar hij helemaal geen recht op heeft, dat kan echt niet", meent Bakiewicz.
Dat verongelijkte gevoel is iets waar ook de regering op inspeelt. Premier Morawiecki zei op een bijeenkomst vorig jaar: "Dat Polen welke schadevergoeding dan ook zou moeten betalen, aan wie dan ook, daar zullen we nooit mee instemmen. Daders en slachtoffers worden door elkaar gehaald."
De kwestie laat zien hoe Polen worstelt met zijn verleden. Onder invloed van de huidige regeringspartij PiS ligt de nadruk bij het herdenken van de Tweede Wereldoorlog bij de Poolse verzetshelden: het leed van de Polen zelf, niet dat van de Poolse Joden. Betrokkenheid van Poolse bevolking bij de Jodenvervolging, daar gaat het bij voorkeur niet over.
Bakiewicz' organisatie zegt vooral bang te zijn voor claims van joodse organisaties uit het buitenland, voor eigendom waarvan geen erfgenamen meer in leven zijn. Claims kunnen volgens Bakiewicz oplopen tot 300 miljard dollar. "Dat is drie keer de jaarlijkse begroting." Een bedrag dat volgens burgerrechtenactiviste Paula Sawicka uit de lucht gegrepen is. En die 447-wet "is eigenlijk helemaal geen wet, die kan de Poolse regering helemaal nergens toe dwingen".
Sawicka is zelf van Joodse komaf en zet zich al tientallen jaren in tegen discriminatie. Ze ergert zich aan de uitspraken van de nationalisten en van de regering. "Het is toch geen wedstrijd 'wie heeft het meest geleden'? Kom op zeg." Volgens Sawicka is compensatie helemaal niet zo'n groot thema. Zij zelf heeft er ook nog nooit over nagedacht.
Ze maakt zich meer zorgen over het openlijk antisemitisme dat volgens haar steeds meer wordt getolereerd. "In demonstraties tegen de 447-wet lopen mensen met borden 'Holocaust hyena's'. En ook de uitspraak 'het enige goede dat Hitler heeft gedaan, is ons verlossen van al die Joden', hoor je steeds vaker. Daar hoef je je blijkbaar ook niet meer voor te schamen", schampert ze.
Als je de ultra-nationalisten confronteert met de beschuldiging dat ze antisemitisch zouden zijn, reageren ze beledigd: "Ik ben een patriot, ik bescherm mijn land. Deze actie is vooral pro-Pools, niet anti-Joods. We willen gewoon rechtvaardigheid."