Mensen die brommende of dreunende toon horen willen meer onderzoek

• Hugo van der Parre

  Research-redacteur

De rijksoverheid moet systematisch onderzoek stimuleren en coördineren naar het verschijnsel bromtonen. Die oproep doet de Stichting Laagfrequent Geluid aan het kabinet. Dit jaar kreeg de stichting zo'n 650 meldingen binnen van mensen die zeggen last te hebben van een brommende of dreunende toon, soms in combinatie met trillingen of een drukkend gevoel.

Ook bij de regionale omroepen en de NOS kwamen afgelopen maanden veel meldingen binnen: na een oproep aan het publiek gaven ruim 3500 mensen verspreid over heel Nederland aan dat ze last hadden van laagfrequent geluid. De klachten gaan vaak gepaard met hoofdpijn, slaapproblemen, soms ook concentratieproblemen en hartkloppingen. Voor sommigen is het bestaan bijna ondraaglijk en kunnen ze niet meer werken. Veel mensen voelen zich niet serieus genomen. Het feit dat ze vaak niet weten wat de bron is van de brom of de trillingen, maakt het nog moeilijker verteerbaar.

Trillingen

Lies Jonkman weet nog precies wanneer haar klachten begonnen: op 6 november 2011. "Van het ene op het andere moment hoorde ik een brom, een zware dreun en voelde ik trillingen in mijn lijf. Ik woonde destijds in Almere en dacht in eerste instantie dat het kwam door een nieuw aangelegde pijpleiding van Almere naar Amsterdam door het IJ-meer. In het begin zijn er metingen gedaan maar er werd niets gevonden."

Lies Jonkman hoort het laagfrequent geluid bijna overal en ze heeft er veel last van:

Lies staat niet alleen. Honderden mensen laten weten vergelijkbare klachten te hebben. Georgette uit Den Haag schrijft: "Ik voel en hoor geluid en trilling. Dit geeft steken en spierpijn in mijn lichaam die naarmate ik langer in huis ben, chronische klachten veroorzaken. Veel pijn, stijfheid. Met de toon kan ik nog leven. Maar wat de trilling doet met mijn lichaam is extreem ontwrichtend in mijn leven. Het heeft me mijn werk, mijn relatie en erg veel geld gekost."

Lage zoem

Een 56-jarige inwoner van Barendrecht hoort een lage, constante zoem waardoor het lijkt alsof er iets door leidingen raast. "Het is heel frustrerend omdat ik binnen mijn gezin en op mijn werk de enige ben die de lage toon hoort. Mensen kijken je aan of je gek bent. Soms is het zo luid dat ik niet begrijp dat niemand het hoort en je echt aan jezelf gaat twijfelen en er verdrietig van wordt."

Jan van Muijlwijk, geluidsspecialist bij de Omgevingsdienst Groningen, noemt het "een talent" als je laagfrequent geluid goed kan opvangen. Vergelijkbaar met een absoluut gehoor of een fotografisch geheugen. "Je kan hebben dat in hetzelfde huishouden één iemand wel iets hoort en een ander niet." Hij vindt het belangrijk dat er geluisterd wordt naar de mensen met klachten, want er is echt iets aan de hand. "Ik spreek mensen die in huilen uitbarsten omdat ik de eerste ben die hen serieus neemt."

Van Muijlwijk heeft honderden metingen gedaan: "In 70 procent van de klachten meet ik daadwerkelijk geluid. In de helft van die 70 procent, kan ik ook de feitelijke bron vinden. Dat kan van alles zijn: verkeer, een installatie bij de buren, een fabriek op een naburig industrieterrein, noem maar op. Dat is fijn want dan kun je werken aan oplossingen. In de andere helft van die 70 procent meet ik wel geluid, maar is het onmogelijk een bron te vinden. Toch is dat al winst want de slachtoffers voelen zich bevestigd: ze zijn dus niet gek!" In 30 procent is er geen verklaring te vinden.

Mysterieus verschijnsel

Dirk van der Plas, voorzitter van de Stichting Laagfrequent Geluid, noemt drie soorten oorzaken van hinderlijke bromtonen. Op de eerste plaats zijn dat de aanwijsbare en meetbare akoestische bronnen, die Van Muijlwijk kan opsporen.

Daarnaast is er wat hij LFg+ noemt: het mysterieuze verschijnsel dat mensen een duidelijke bromtoon ervaren, vaak samen met een drukkend gevoel of een trilling, terwijl in de buurt geen akoestische oorzaak te vinden is. Van der Plas "Als je alle verhalen van mensen die bromtonen horen naast elkaar legt, zijn er veel aanwijzingen die duiden op het bestaan van LFg+. Mogelijk komt het door elektromagnetische velden die op het neurologisch systeem inwerken en in het binnenoor worden omgezet in hoorbaar geluid. Het lastige is alleen dat er nog geen hard wetenschappelijk bewijs is dat dit kan aantonen."

En ten slotte zijn er verschillende deskundigen die de bromtoon toeschrijven aan tinnitus, oorsuizingen door beschadigde trilharen in het binnenoor. Slachtoffers vinden dat meestal een beledigende diagnose.

Via onderstaande kaart is te zien waar de meldingen allemaal vandaan komen. De locatiebepaling gebeurt op basis van meldingen in een postcodegebied, niet op adres.

De afgelopen jaren hebben verschillende omgevingsdiensten, GGD's en het RIVM onderzoek gedaan naar de klachten, maar volgens Van der Plas ontbreekt het aan coördinatie en samenhang. Het is hapsnap. "Wij willen dat er breed wetenschappelijk onderzoek wordt gestart naar de relatie tussen aan de ene kant LFg en de lichamelijke waarneming en aan de andere kant de gevolgen voor de mens. Alleen als we deze relatie begrijpen, kunnen we ook gerichte oplossingen zoeken." Daarbij is samenwerking tussen alle betrokken disciplines noodzakelijk. De overheid zou dat moeten stimuleren en coördineren en financiën beschikbaar moeten stellen."

Zes keer verhuisd

Lies Jonkman is vanwege haar klachten zes keer verhuisd, onder andere naar Doorwerth, Zeewolde en Maastricht; nu woont ze in Veenendaal. Maar het maakt allemaal niks uit. "Ik weet soms niet waar ik het moet zoeken: van de ene hoek van de bank naar de andere. Ik voel het overal, vooral binnenshuis, daarom ga ik veel naar buiten, maar het is nooit weg. Ik gebruik slaapmedicatie, want ik slaap ook slecht. Vooral door de trillingen, het lijkt wel of die vanuit mijn bed komen." Het is dan ook niet gek dat ze vurig hoopt dat zo'n onderzoek er komt en iets gaat opleveren.