Ook ‘kerstfabriek van de wereld’ voelt pijn religieuze repressie in China

• Sjoerd den Daas

  correspondent China

China produceert zo'n 80 procent van de kerstproducten wereldwijd. Het overgrote deel daarvan vindt zijn oorsprong in de fabriekshallen van de Chinese handelsstad Yiwu. Waar de verkoop van kunstkerstbomen en kerstverlichting buiten China nog altijd in de lift zit, drogen de verkopen in eigen land op.

"De binnenlandse markt heeft het moeilijk", zegt Liu Lixia, die zelf allerhande kerstproducten verkoopt op de reusachtige handelsmarkt van Yiwu, met meer dan 470.000 dealers de grootste ter wereld. "We moeten hier onze Chinese festivals vieren. Chinezen moeten binnenlandse feestdagen vieren", stelt ze onomwonden.

Correspondent Sjoerd den Daas ging langs bij ondernemers in de Chinese handelsstad Yiwu:

Van een officieel decreet is geen sprake, kerstversiering is niet verboden in China. Toch vermijden steeds meer winkelcentra directe referenties naar Kerst en kiezen ze voor subtielere winterse aankleding, zoals sneeuwvlokken of neutralere ledverlichting. "In het verleden verkochten we veel binnen China, de afgelopen jaren loopt het terug", zegt verkoper Gui Shuiqin. "Chinezen houden niet van buitenlandse feestdagen, de volumes liggen laag. We moeten het echt hebben van het buitenland", zegt ze.

Dat de verkopers de binnenlandse markt zien afkoelen heeft alles te maken met de aanval die is ingezet om buitenlandse invloeden in het land in te dammen, religie voorop. Van de Oeigoeren, veelal moslims, in het westen van het land, tot christenen verder naar het oosten: religieuze vrijheden staan zwaar onder druk in het China van partijbaas Xi Jinping.

Officiële cijfers zijn er niet, maar het Amerikaanse Pew Research Center schat het aantal protestanten in China op 58 miljoen en zeker 9 miljoen katholieken. Andere schattingen lopen op tot 100 miljoen. Als zij met Kerst naar de kerk willen, kunnen ze vrijwel alleen nog terecht bij de door de staat gereguleerde kerken: gebedshuizen die opereren onder de vlag van de Communistische Partij. Bijbels worden herschreven, ondergrondse kerken gesloten.

Jin Mingri, een pastoor die lange tijd 's lands grootste ondergrondse kerk leidde, staat onder zware surveillance. Op zijn huis, dat hij probeerde te verkopen, is beslag gelegd. Als gevolg van de werkzaamheden van Jin mag zijn dochter het land nog altijd niet verlaten om te gaan studeren in de Verenigde Staten, vertellen bronnen.

Chinees nieuwjaar

Verschillende door de staat gereguleerde kerken in Peking die door de NOS werden benaderd, wilden geen toestemming geven om te komen filmen. Anderen verwezen ons door naar de zogeheten Commissie voor Religieuze Zaken, die toezicht houdt op de kerken. Laatstgenoemde kon om onduidelijke redenen niet meewerken aan verzoeken van de NOS om kerstvieringen bij te wonen.

Terug in Yiwu kiezen steeds meer ondernemers eieren voor hun geld. "In het verleden waren dit allemaal kerstwinkels", wijst een van de verkopers de lange gang in. "Nu verleggen zij net als wij de focus naar Chinees Nieuwjaar." Een manier om ook de pijn van de handelsoorlog met de Verenigde Staten beperkt te houden?

"We voelen de impact van de handelsoorlog wel iets", zegt verkoper Jenny Zhu, die nog wel kerstversieringen in haar shop heeft. "Maar uiteindelijk is het ook de importeur, en de Amerikaanse consument die een deel van de rekening betalen."

Even verderop in de stad worden de laatste kunstkerstbomen van het jaar in dozen verpakt en beginnen de voorbereidingen voor de feestdagen van volgend jaar. "Het nieuwe seizoen begint al na Chinees nieuwjaar", zegt manager Li Xinwei. Dat wordt eind januari gevierd. Li zegt de analyse van de verkopers even verderop in de stad niet te delen. "De binnenlandse markt is nooit groot geweest."

Li verkoopt het gros van zijn kerstbomen buiten China. "Europa, Amerika en Zuidoost-Azië", zegt hij. En juist daar, zo blijkt uit cijfers van de lokale douane, zitten de verkopen nog wel in de lift. In de eerste tien maanden van dit jaar lag de export van kerstproducten uit Yiwu bijna 24 procent hoger dan vorig jaar. Li: "Er wordt gezegd dat het geen goede tijd is om kerstproducten te verkopen, maar ik denk dat er niet veel verschil is. Wij blijven ons gewoon focussen op kerstproducten."