De naweeën van sportnatie DDR: 'Wat is 10.000 euro voor een kapot lichaam?'
Het is 9 november 2019, precies dertig jaar na de val van de Muur. En terwijl Duitsland daar vandaag even bij stilstaat, zijn de voormalige Oost-Duitse sporters voor een deadline gesteld. Tot het einde van het jaar mogen ze nog een compensatie aanvragen voor het dopingprogramma waaraan ze jarenlang werden blootgesteld, maar daarna moet het boek toch echt dicht.
Het is die deadline, 1 januari 2020, die slecht valt bij de slachtoffers. Ines Geipel is er een van. "Iedereen zou het als een feest moeten zien, deze 9 november. Maar dat doet niet iedereen. Die deadline? Er kan geen deadline zijn voor onrecht."
Bekijk hieronder de reportage van Duitsland-correspondent Wouter Zwart:
Geipel (59) is geboren in Dresden, Oost-Duitsland. Ze had talent om hard te lopen en sloot zich in 1977 aan bij een atletiekvereniging. Het duurde niet lang of 'der chemie', zoals ze er zelf naar verwijst, begon al.
Doofpot
Sinds de val van de Muur in 1989 en de hereniging van Duitsland een jaar later, is ze al bezig om dat dopingverleden uit de doofpot te houden in Duitsland. "Maar dat is een moeilijke en harde strijd."
Verhalen zijn er door de jaren heen wel naar buitengekomen, over wat er allemaal gebeurde ten oosten van de muur. Ook al verdween veel bewijsmateriaal aanvankelijk in de versnipperaar.
Verhalen over hoe het communistische Oost-Duitsland in de jaren zeventig en tachtig de sport als een ideaal middel zag om het volk te verenigen. Dat er nieuwe helden moesten worden gecreëerd en dat daarbij alle middelen geoorloofd waren. En dat er in 1974 werd begonnen met een programma waarvan de deelnemers, niet zelden kinderen van tien, elf of twaalf jaar, tot op de dag van vandaag de gevolgen ondervinden.
Blauwe pillen
Iets wat in de verhalen vaak terugkomt, was de aanwezigheid van blauwe pillen. 'Vitamines', zo werden ze destijds genoemd. Vragen ernaar werd niet op prijs gesteld. "Niet elk kind wilde pillen innemen", vertelde Geipel al eens in een eerder interview. "Maar ze werden gedwongen, vaak werd hun mond dichtgehouden totdat ze het hadden doorgeslikt."
Succes liet niet lang op zich wachten. Ook niet voor Geipel. Zo maakte zij onderdeel uit van de estafetteploeg die in 1982 een wereldrecord liep op de 4x100 meter.
Ze weet nog hoe zij in het systeem werd meegesleurd. "Ik wist destijds dat ik mezelf een leugen voorschotelde, maar ik was ook heel trots; mijn lichaam was sterk, mijn borsten werden kleiner. En ik dacht dat het mede door de krachttraining kwam."
Haar transformatie kwam echter hoofdzakelijk door de inname van anabole steroïden, specifiek het middel 'oral turinabol'.
Op 24-jarige leeftijd wilde Geipel stoppen met het programma; ze had een Mexicaanse man leren kennen en bedacht zich dat ze rond de Olympische Spelen van 1984 in het Amerikaanse Los Angeles, waaraan Oost-Duitsland uiteindelijk niet meedeed, wel kon ontsnappen. Maar de geheime dienst ontdekte haar plannen.
Verrader
Pas jaren later kwam ze er, in stukken die wel bewaard waren gebleven, achter wat er precies met haar was gebeurd. "Ik was een verrader, zo werd dat gezien. Ze gingen kijken hoe ik aangepakt kon worden. Ik werd uiteindelijk geopereerd en daarbij flink toegetakeld. Mijn buik werd doorgesneden."
De operatie had ze destijds wel meegekregen, maar pas later werd haar duidelijk wat de opzet ervan was. Haar ingewanden werden dermate aangetast dat ze geen kinderen meer kon krijgen. "Als je je niet aanpast aan een dictatuur, ben je meteen de vijand."
Geipel is jarenlang voorzitter geweest van 'Doping Opfer Hilfe', een instantie die slachtoffers helpt hun verhaal te vertellen en die steun vraagt bij de staat. Van de naar schatting 15.000 sporters die onderdeel uitmaakten van het dopingprogramma in de DDR, hebben er inmiddels slechts zo'n tweeduizend zich gemeld.
Duizenden kapotte lichamen
"Het aantal kan veel hoger zijn, als er niet zo veel over gezwegen zou worden. Er zijn duizenden kapotte lichamen en kapotte zielen. Maar er is geen openheid over. Het is nog steeds heel moeilijk voor voormalige DDR-sporters om hun verhaal te erkennen, hulp te zoeken en om erachter te komen wat er met hun lichaam gebeurd is na der chemie. Dat zou niet zo moeten zijn, maar omdat het nog wel zo is, blijft het trauma bestaan."
"Het heeft veel met schaamte te maken, je moet als man durven zeggen wat er met je lichaam aan de hand is. Wie wil er nou een slachtoffer zijn? Maar hoe meer tijd er verstrijkt, hoe meer verhalen er toch loskomen. Ook van de kinderen van de slachtoffers."
Wat uit de verhalen sinds 1989 ook steeds vaker naar buitenkomt, is dat de twee miljoen pillen aan anabolen die jaarlijks werden gebruikt, zijn sporen behoorlijk hebben nagelaten. Zowel fysiek als mentaal.
Professor Giselher Spitzer deed er onderzoek naar. Hij ondervroeg 52 voormalige sporters uit de DDR en slechts één van hen kampt jaren later niet met gezondheidsklachten.
Alle mogelijke aandoeningen komen voorbij; van kanker tot depressies tot zelfs afwijkingen bij kinderen van dopinggebruikers. Bovendien lag het aantal dood- of vroeggeboren kinderen aanzienlijk hoger bij de ondervraagden. "Honderden voormalige sporters zijn ook al overleden", vult Geipel aan.
Haar voorgangster als voorzitter van het Doping Opfer Hilfe, is er een van. Voormalig kogelstootster Birgit Boese zette zich jarenlang in voor compensatie voor de slachtoffers en om de verhalen boven tafel te krijgen.
Pas nadat ze rond de eeuwwisseling, samen met een groep van enkele honderden andere sporters, meermalen naar de rechter was gestapt en uiteindelijk in het gelijk werd gesteld, kwam er iets in beweging.
Voorvechtster Boese al 3,5 jaar dood
Boese kreeg vanaf haar twaalfde de blauwe pillen toegediend en kampte in haar volwassen leven met veel lichamelijke klachten: diabetes, hartziektes, een verdraaide wervelkolom. Haar arts verklaarde dat de klachten een rechtstreeks gevolg waren van de doping.
Haar man, met wie ze geen kinderen kon krijgen, vertelde onlangs dat ze al 3,5 jaar dood is. "Zou u dat aan de Duitse politiek en sportwereld willen vertellen? Bijna niemand weet het."
Op internet is er inderdaad geen woord over haar dood te vinden. De familie van Boese hing het dan wel niet aan de grote klok, maar het gebrek aan berichtgeving is opvallend.
Voor degenen die zich hebben aangemeld bij het Doping Opfer Hilfe was er na 'Die Wende' een eenmalige uitkering van 10.000 euro.
'10.000 euro voor een kapot leven'
"Maar het is vaak verschrikkelijk hoe de slachtoffers hun dagen doorkomen", weet Geipel. "Ze durven soms hun huis niet meer uit, kunnen niet meer bewegen, leven soms een heel beperkt leven. En wat krijgen ze ervoor terug? Wat is 10.000 euro voor een kapot leven? Voor kapotte kinderen? Het is een drama."
En dat allemaal om te presteren, blijft Geipel haar hoofd schudden. In 1988 wonnen Oost-Duitse sporters liefst 37 gouden medailles op de Zomerspelen in Seoul. De DDR stond tweede op de medaillespiegel, nog voor de Bondsrepubliek Duitsland (11 keer goud).
Velen dachten na de samenvoeging van nu 29 jaar geleden dat er een lange tijd van Duitse overheersing in de sport zou volgen. Toen de Duitse voetbalteams na het door West-Duitsland gewonnen WK van 1990 werden samengevoegd, voorspelde Franz Beckenbauer dat het team jarenlang onverslaanbaar zou zijn. Het kwam niet uit, tot genoegdoening van Geipel: "Een goed teken, toch? Een bewijs dat de staatsdoping ophield."
Kennis voorgoed weg
Dat met het stoppen van het dopingprogramma ook de expertise uit Oost-Duitsland verdween, is het enige waar de Duitse sportwereld nog altijd om treurt. De Duitse turncoach Robert Hirsch liep zelf als een jongen van tien al rond op het Sportforum in Berlijn, waar de Oost-Duitsers werden klaargestoomd.
"Ik kwam daar binnen, er werd aan mijn pols gevoeld en men voorspelde dat ik 1 meter 69 lang zou worden. En dat werd ik precies. De kennis die er was, was ongekend. En dat fundament is er helaas niet meer."