De Muur bestaat nog steeds in de hoofden van Duitse jongeren

• Miguel van Raamsdonk

  Bureau Berlijn

Dertig jaar na de val van de Muur zijn de verschillen tussen Oost en West in Duitsland weer een actueel thema. Weekblad Der Spiegel vraagt zich bij de verkiezingen in Saksen en Brandenburg zelfs op de voorpagina af hoe het 'Oosten' denkt en waarom de 'Oost-Duitser' anders stemt. Maakt de generatie die is opgegroeid in een herenigd Duitsland nog wel onderscheid tussen Oost en West? Oftewel: hebben zij nog een Mauer im Kopf?

Uit onderzoek blijkt dat de verschillen tussen Oost en West bij de Nachwendegeneration, de generatie die opgroeide zonder de fysieke Muur, weliswaar kleiner zijn geworden maar na 30 jaar nog altijd niet zijn verdwenen. Hoewel Duitse jongeren niet bewust een verschil willen maken tussen Oost en West, speelt het onbewust nog wel mee in hoe zij naar hun land kijken.

Wij spraken vier jongeren, twee uit Oost-Duitsland en twee uit West-Duitsland. Hoe kijken zij naar de verschillen?

Opvallend is dat 1 op de 5 jongeren uit de voormalig Oost-Duitse deelstaten zegt zich uiteindelijk meer Oost-Duits te voelen dan Duits. Ze worden in het Westen vaak voor het eerst aangesproken als 'Ossi', terwijl ze dit eerder niet per se zo ervoeren. Als men aan de andere kant van de voormalige grens spreekt over West-Duitsland dan worden vooral de deelstaten Noordrijn-Westfalen, Rijnland-Palts en Saarland bedoeld, die ook daadwerkelijk in het geografische westen liggen. In tegenstelling tot de Oost-Duitser bestaat de West-Duitser voor hen niet.

Een verklaring voor de verschillen in deze generatie ligt in de ervaringen die jongeren meekrijgen van hun ouders. Bepalend voor de blik op Duitsland is of de ouders worden gezien als 'winnaars' of 'verliezers' van de Duitse eenwording.

"We doen graag alsof we als jongeren vanaf nul beginnen, maar we worden beïnvloed door onze ouders", zegt Franziska Schade (25) uit het Oost-Duitse Thüringen. Dat haar ouders in een dictatuur hebben geleefd en na de val van de Muur hun baan verloren, heeft ook invloed op hoe zijzelf in het leven staat. "Voor mij is het verliezen van mijn baan nog altijd mijn grootste angst."

Voor West-Duitse jongeren is de val van de Muur daarentegen vaak geen groot thema. Voor ouders ver van de voormalige grens is er na de hereniging vaak niet veel meer veranderd dan de postcode. Ook op school worden de DDR-tijd en de val van de Muur, opvallend genoeg, niet uitgebreid besproken. Jongeren in het Westen krijgen meestal niet veel meer mee dan alleen de stereotypen over die andere kant van het land.

Toch zijn sommige verschillen nog duidelijk zichtbaar. Wij hebben het voor je op een rijtje gezet, scroll door de afbeeldingen:

"Je krijgt nooit meer een baan bij ons in het Westen"

Er wordt nog altijd gedacht dat je in de voormalig Oost-Duitse deelstaten lastiger aan werk komt. De 26-jarige Laura Leydecker uit Speyer wordt door haar vrienden zelfs raar aangekeken als ze zegt dat ze haar opleiding graag wil afmaken in Leipzig of Dresden. Haar moeder waarschuwt haar zelfs dat ze daardoor nooit meer een baan kan vinden 'bij ons in het Westen'. Toch ziet Laura juist kansen om er als geschiedenisdocent aan de slag te gaan.

De verwachting is dat de Mauer im Kopf in de toekomst verder zal afbrokkelen. Toch zien jongeren als Laura, met de opkomst van de AfD in de Oost-Duitse deelstaten, en de reactie daarop vanuit het Westen, ook een nieuwe tweedeling ontstaan. Hierover moet volgens hen juist worden gepraat, niet alleen over elkaar maar vooral met elkaar. "Door te zeggen 'in het Oosten wonen alleen maar nazi's' bouw je weer een nieuwe Muur."

Bekijk hier hoe Muur viel op 9 november 1989.