#MeToo leidde tot de val van grote namen en doorbrak de schaamtecultuur

'Als je ooit lastiggevallen bent of bent aangerand, reageer dan op deze tweet met 'me too'. Het is deze week twee jaar geleden dat actrice Alyssa Milano deze tweet de wereld instuurde. De term 'me too' werd tien jaar eerder al bedacht door de zwarte activiste Tarana Burke. Ook zij wilde slachtoffers van misbruik ondersteunen. De verhalen uit Hollywood brachten echter een veel grotere beweging op gang.

De tweet van Milano bleek het startsein voor de grootste feministische beweging in jaren. Vrouwen deelden hun ervaring met seksueel geweld massaal op sociale media. Een goede ontwikkeling, volgens Willy van Berlo, expert seksueel geweld bij kenniscentrum Rutgers. "Dat seksueel misbruik een probleem is, laten cijfers al jaren zien. Maar door MeToo werden die cijfers voor het eerst met verhalen onderbouwd. Daardoor kwam er blijvende aandacht voor het probleem."

Rutgers bracht de cijfers van seksueel geweld voor het laatst in kaart in 2017. Dat onderzoek liet zien dat 22 procent van de vrouwen zichzelf ziet als slachtoffer van seksueel geweld, zoals verkrachting. 53 procent van de vrouwen kreeg ooit te maken met ongewenst gedrag.

In Hollywood leidden de verhalen tot de val van grote namen. Een deel van de zaken tegen bekende verdachten loopt nu nog. Het bekendste voorbeeld is filmproducent Harvey Weinstein. Hij werd door ongeveer zestig modellen en actrices van seksueel grensoverschrijdend gedrag beschuldigd.

Weinstein staat terecht voor twee gevallen van misbruik en moet in januari 2020 voor de rechter verschijnen. De producent is vooralsnog op borgtocht vrij. Wel werd hij ontslagen bij zijn eigen bedrijf, The Weinstein Company.

Rechtszaken

Iets anders liep het bij Kevin Spacey. De voormalige House of Cards-acteur werd niet van misbruik beschuldigd door vrouwen, maar door jongere mannen. Op dit moment lopen er in het Verenigd Koninkrijk zes politieonderzoeken tegen hem, vanwege zaken die tussen 1996 en 2013 speelden. In de VS vloeiden uit de aantijgingen tegen Spacey één rechtszaak voort. Die werd afgelopen zomer geseponeerd om juridische redenen.

Ook acteur en komiek Bill Cosby wordt met MeToo geassocieerd, maar hij werd al voor de opkomst van de beweging beschuldigd van meerdere misbruikzaken. Cosby kreeg in 2018 een celstraf van minimaal drie jaar cel voor het drogeren en seksueel misbruiken van een vrouw in 2004. Hij zit nu een jaar vast. In april oordeelde een rechter dat Cosby voorlopig niet op borgtocht vrij mag komen. Netflix zegde contractuele afspraken met de comedian op vanwege de zaak.

Drie bekende Amerikanen die mede door MeToo in opspraak kwamen, bij hun proces:

Hoewel er vooral veel aandacht was voor de misbruikzaken in Hollywood, heeft de beweging wereldwijd iets losgemaakt, ziet Kaouthar Darmoni van Atria (kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis). Zij omschrijft MeToo als een "wereldwijde massa- en emancipatiebeweging". "De incidenten bij elkaar lieten een structureel en maatschappelijk probleem van seksuele intimidatie in machtsrelaties zien."

Volgens Darmoni is seksueel geweld nu niet langer een privéprobleem, dat als taboe wordt gezien, maar een maatschappelijk probleem. "In bedrijven, op universiteiten, in ziekenhuizen wordt het nu ook als zodanig aangepakt."

Waar is onze vertrouwenspersoon?

Dit zie je terug bij de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen. De belangenvereniging kreeg er tussen 2017 (1081) en 2019 (1250) bijna 160 leden bij. "MeToo was natuurlijk het moment waarop menig organisatie zich afvroeg, wat te doen bij een incident en waar is ónze vertrouwenspersoon?", schreef de organisatie dit jaar in haar jaarverslag.

Naast maatschappelijke bewustwording, ziet jongerenambassadeur voor Seksuele en Reproductieve Rechten en Gezondheid Justine van de Beek nog een andere ontwikkeling. Volgens haar zijn vrouwen en mannen zich door MeToo bewuster geworden van hun eigen grenzen. Van de Beek: "De tweets maakten duidelijk hoeveel mensen een nare ervaring hadden gehad. Dat zet je aan het denken: heb jij je ooit ergens onprettig bij gevoeld? Die vraag stellen helpt je je bewuster te worden van je eigen grenzen."

De grootste verandering is volgens Van de Beek dat de schaamtecultuur nu een stuk minder is. "Dat is uiteindelijk de kracht van MeToo geweest: de boodschap dat het oké is om open over ervaringen met seksuele intimidatie te zijn, in welke vorm ook. Dat is de eerste stap in het aanpakken van seksueel geweld."