Brexitdeal verdeelt Noord-Ierland, ‘onverkropbaar’ of ‘enige garantie op vrede’?

• 

  Mattijs van de Wiel

  verslaggever

Vanuit de Noord-Ierse oostkust is het met de ferry zo'n acht uur varen naar Liverpool. "Niet zo ver weg", zegt Glyn Hanna, raadslid voor de Democratic Unionist Party (DUP) in het vissersplaatsje Kilkeel. Het Verenigd Koninkrijk is het land waar hij bij hoort, en daar mag niks aan veranderen. "Ik ben Brits. Ik ben Brits geboren, en ik wil altijd Brits blijven."

Zijn partij is tegen de deal van Boris Johnson met de Europese Unie omdat Noord-Ierland daarmee een aparte status krijgt. De grens tussen Noord-Ierland en het Verenigd Koninkrijk wordt de nieuwe buitengrens van de Europese Unie. Maar die grens moet altijd open blijven. Dat is afgesproken in het Goede Vrijdagakkoord van 1998, dat een einde maakte aan de Troubles: de 30 jaar durende gewapende strijd tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland.

Omdat die grens open blijft zullen er douanecontroles moeten komen tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. En dat vindt Hanna onverteerbaar. Zo'n nieuwe grens die geen grens mag heten is onpraktisch. Controles kosten tijd, en de vis moet snel vervoerd worden. Maar het is vooral een principezaak.

"We willen dezelfde behandeling als alle andere Britten", zegt hij. "Met deze deal zet Noord-Ierland een kleine stap van de rest van het Verenigd Koninkrijk vandaan." Hij vreest dat het een voorbode is van een nog veel grotere stap. Hij herhaalt het nog maar een keer. "Ik ben Brits en ik wil dat blijven, dat is het belangrijkste."

Als het Lagerhuis de deal morgen afwijst is het onduidelijk hoe het verder gaat. Het kan dan nog steeds op een no-deal uitlopen. Maar dat is altijd nog beter dan deze afspraken, vindt de DUP. Hanna heeft goede hoop dat er dan nieuwe, beter afspraken komen voor Noord-Ierland. Hij verwacht niet dat Boris Johnson morgen genoeg Lagerhuisleden meekrijgt. "Dan had hij maar beter naar ons moeten luisteren."

'Brexit brengt vrede in gevaar'

Damian McGemity vindt de houding van de DUP onbegrijpelijk. Hij woont in het dorpje Jonesborough, op de grens tussen Noord-Ierland en Ierland. McGemity heeft de afgelopen maanden campagne gevoerd en in Brussel gelobbyd om koste wat het kost sluiting van die grens te voorkomen. Hij was tegen de brexit, maar die nog tegenhouden ziet hij als een gepasseerd station. Deze deal is volgens hem het beste alternatief.

"Jonesborough is gesloopt door de Troubles", zegt McGemity. Op de heuvels rond het katholieke dorp stonden de uitkijktorens van het massaal aanwezige Britse leger. Langs de hoofdweg, onder het bord 'No Hard Border', hangen plaketten voor omgekomen strijders van de IRA, het verboden Ierse republikeinse leger. "We hebben nu vrede, de jonge generatie heeft zonder die militairen, die oorlog en die angst kunnen opgroeien. Maar brexit brengt de vrede in gevaar."

Zijn vrees is dat het Verenigd Koninkrijk zonder deal de Europese Unie verlaat, als de deal van Johnson morgen sneuvelt. En dan zijn nieuwe grenscontroles met Ierland onvermijdelijk. Het geweld zou weer kunnen oplaaien. "Dan worden de douaniers een doelwit. Die worden dan beveiligd, uiteindelijk zullen Britse militairen dat doen. Als dat gebeurt gaat alles weer fout", aldus McGemity.

Schemergebied

De deal pakt voor veel Noord-Ieren ongunstig uit. Ze komen in een schemergebied, ze zullen zowel met Britse als met Europese regelgeving te maken hebben. De brexit gaat ze ook geld kosten. McGemity is boer. Hij zal de hoge Europese subsidies niet meer krijgen. "Maar dit is belangrijker dan geld", zegt hij. "Deze deal beschermt onze vrede. En voor mensen die hier leven, die weten wat voor een marteling het was, is dat het allerbelangrijkste."

Hoe de stemming morgen gaat verlopen durft McGemity niet te zeggen. "We willen per se dat dit doorgaat, maar we zullen het moeten afwachten." Hij kan niet wachten tot het brexit-hoofdstuk voorbij is. "Onze politici zijn drie jaar lang met niks anders bezig geweest dan de brexit, ze moeten weer aan de slag met onze gezondheidszorg en het onderwijs." En zelf is hij er ook klaar mee. "Ik ben erdoor opgeslokt, ik wil mijn leven terug!"