Schietverenigingen waarschuwen voor computertest bij afgifte wapenvergunning
In een brief aan minister Grapperhaus van Justitie wijzen de Koninklijke Nederlandse Schietsport Associatie (KNSA) en de Koninklijke Jagersvereniging op de gevaren van de zogenoemde e-screener. Dat is een computergestuurde gedragstest die moet meetellen bij de beoordeling van aanvragen voor een wapenvergunning.
De Tweede Kamer heeft de e-screener al goedgekeurd, maar volgens de schietverenigingen creëert deze vooral schijnzekerheid.
De aanstaande invoering is een gevolg van de schietpartij in Alphen aan de Rijn in 2011, waarbij een jonge man met een wapenvergunning zes mensen doodschoot en 17 personen verwondde in een winkelcentrum.
'Onzinvragen'
Het systeem beoordeelt aan de hand van een aantal vragen of de gemoedstoestand van de aanvrager van een wapenvergunning wel goed is.
"Beoordelen hoe het met iemand gaat en of die geschikt is voor een wapenverlof is maatwerk", zegt Sander Duisterhof van de KNSA. "Dat kun je niet door een computer laten doen."
Het ministerie heeft onder andere aan de KNSA en de Jagersvereniging gevraagd om het programma te testen. "Ik was een van de proefpersonen", zegt Duisterhof.
"Een vraag was of ik weleens depressief was. In de context van die vraag antwoord je natuurlijk nee. Of: je vrouw wordt aangevallen in het bos en je hebt een mes. Ga je haar verdedigen? Dat soort onzin. In Finland hebben ze deze test allang als totaal ongeschikt bestempeld." Daar komt volgens Duisterhof bij dat de test een momentopname is.
Uitvoerig getest
Het ministerie van Justitie en Veiligheid benadrukt dat de e-screener uitvoerig is getest en dat de vragen zijn gebaseerd op "wetenschappelijk onderzoek en de expertise van psychologen". Volgens het ministerie is de screener ontwikkeld door het Trimbos Instituut, TNO en Ipsos.
De test zal volgens het ministerie bij de geringste twijfel al een negatief oordeel afgeven, omdat de lat voor een wapenvergunning "zeer hoog" ligt. "Dat is ook de uitleg van de Hoge Raad van de bedoeling van de Wet wapens en munitie", aldus het ministerie.
Een negatieve uitkomst van de test betekent juridisch gezien geen automatische afwijzing. Maar iemand krijgt geen vergunning, als er geen heldere "contra-indicaties" zijn die de negatieve uitkomst van de e-screener in een ander perspectief plaatsen, zegt Justitie en Veiligheid.
De beoordeling van een aanvraag van een wapenvergunning wordt door de politie gedaan. Bij die beoordeling zijn fouten gemaakt bij het verlenen van de vergunning aan de schutter in Alphen aan de Rijn, Tristan van der Vlis, zo oordeelde de Hoge Raad onlangs nog.
"In principe heeft de overheid mogelijkheden genoeg om wapenbezitters te screenen. Je moet ze alleen wél goed toepassen. De politie kan nagaan of aanvragers bijvoorbeeld in GGZ-systemen voorkomen", zegt Laurens Hoedemaker van de Jagersvereniging, die net als Sander Duisterhof van de KNSA niets in de e-screener ziet.
Schijnzekerheid
De Tweede Kamer heeft de wet over de e-screener aangenomen en Hoedemaker zegt dat "uiteraard" te respecteren. "Maar ik vind dat de Kamerleden een rad voor de ogen is gedraaid door de e-screener voor te schotelen als instrument waarmee veel meer mogelijk is dan in werkelijkheid blijkt. Daarmee is een schijnzekerheid gecreëerd", zegt Hoedemaker.
Volgens hem hadden er een hoop problemen voorkomen kunnen worden als er nadrukkelijk met de schietverenigingen was overlegd over het systeem.
Hoedemaker: "Deze machine zegt alleen op een aanvraag: ja of nee. En dat is niet de manier. Het moet een hulpmiddel zijn voor de politie, niet een doorslaggevend instrument. De politie moet de beoordeling doen en daarna zoveel mogelijk huisbezoeken plegen. Dat mag van mij best wat intensiever. Dan doe je echt wat aan borging van het legaal wapenbezit in Nederland."
Het ministerie laat weten dat de e-screener na een jaar geëvalueerd zal worden door onderzoeksinstituut TNO. "Daarna volgt er mogelijk een aanpassing of bijstelling."