'Je hoeft er niets van te merken', toch ontwricht drugshandel de samenleving
In de Amsterdamse drugshandel gaan miljarden euro's om en de criminelen die eraan verdienen wordt amper een strobreed in de weg gelegd. Dit ontwricht de samenleving, staat in een rapport dat vandaag is verschenen.
De drugsproblematiek in Amsterdam is niet voor iedereen even zichtbaar. "Als je er niets van wilt weten, hoef je er niets van te merken", erkent hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops, een van de opstellers.
De vraag is dus: hoe wordt onze samenleving dan precies ontwricht en welke oplossingen zijn er om dit een halt toe te roepen? De onderzoekers stellen dat drugsproductie en -handel in Amsterdam praktisch gelegaliseerd is. De aanpak is gering. "Er wordt niet opgespoord, er wordt op z'n best aangetroffen", schrijven ze.
Zorgen over jongeren
De gevolgen zijn terug te zien op sociaal gebied, aldus de onderzoekers. "In sommige gebieden worden jongeren de drugswereld ingezogen. Kinderen van 9 à 10 jaar worden op de uitkijk gezet. Als zij dat goed doen, krijgen ze grotere klussen."
Met die grotere klussen, zoals het rondbrengen van drugs, wordt door duizenden Amsterdamse jongeren geld verdiend. "Zij hebben vaak een wat uitzichtloze situatie.", zegt Tops. "De liquidaties springen het meest in het oog, maar over die jongeren maken wij ons minstens zoveel zorgen".
Dan denk ik: ergens moet een kans zijn geweest om iets anders te doen met jullie leven.
In het rapport komt een wijkmanager uit Nieuw-West aan het woord, die zegt: "Drugs zijn voor die jongeren geen doel op zichzelf, maar de manier om iets van het leven te maken. Er valt meer geld mee binnen te halen dan met overvallen of inbraken."
Een rechercheur in het rapport. "Het allerergste vind ik die jonge gasten in Oost. De voorbeelden die zij hebben, zijn de verkeerde." Hij noemt als voorbeeld een afgetapt gesprek waarin jongeren bespraken hoe je iemand om moet leggen. "Dan denk ik: ergens moet een kans zijn geweest om iets anders te doen met jullie leven."
In veel wijken komen jongeren al snel in aanraking met criminelen. De experts spreken van armere en kansarme "zwijgwijken", zoals delen van de Bijlmer, Nieuw-West en Amsterdam-Oost.
Maar ook een gewone wijk als Wittenburg heeft regelmatig met criminaliteit te maken, vertellen bewoners:
Dat wijken onder invloed staan van grote criminelen is bekend. Drugsbazen investeren soms ook in deze wijken, zegt criminoloog Karin van Wingerde van de Erasmus Universiteit Rotterdam, die niet betrokken is bij het vandaag gepresenteerde rapport. "Ze zijn niet altijd heel zichtbaar, maar hebben veel invloed. Bijvoorbeeld omdat ze geld doneren aan sportclubs of lokale initiatieven."
De oplossing lijkt simpel: investeer in families met problemen en zorg ervoor dat jongeren niet op het criminele pad raken. Maar zo makkelijk is dat niet, schrijven de onderzoekers. "Veel gezinnen zijn de aansluiting met de geordende samenleving kwijtgeraakt. Basisvoorzieningen zijn in de loop der tijd afgebouwd."
Wat zijn dan de oplossingen?
De onderzoekers pleiten voor een gerichte aanpak waarbij meer jonge drugscriminelen in de zogenoemde top 600 opgenomen. Wie daarin zit, krijgt een regisseur die regelt dat ze de juiste zorg en straf krijgen.
Het investeren in families en wijken om ze beter te wapenen tegen criminaliteit gebeurt nu ook al, zegt Van Wingerde. "Elders in het land zijn diverse projecten waar op wijk-, buurt- en familieniveau wordt geïnvesteerd om mensen te helpen zich aan de criminaliteit te onttrekken. Ouders worden bijvoorbeeld geholpen om risicovol gedrag van hun kinderen beter te herkennen en het gesprek aan te gaan, maar jongeren zelf worden ook geholpen om andere keuzes te maken."
Toch erkent de criminologe dat jongeren die honderden euro's verdienen met een klein klusje in de drugshandel moeilijk te verleiden zullen zijn om het anders aan te pakken. "De aanpak is er daarom de laatste jaren op gericht om niet alleen politie erbij te betrekken, maar ook pedagogen en jeugdwerkers."
Ongeveer een kwart van de huizenmarkt wordt met onderhandse leningen gefinancierd, dus zonder hypotheek.
De Amsterdamse drugshandel heeft ook impact op de vastgoedmarkt. Een leidinggevende uit de financiële wereld, zegt in het rapport dat de enorme prijsstijgingen op de Amsterdamse huizenmarkt mede komen door investeringen van criminelen. Tops: "Ongeveer een kwart van de panden in Amsterdam wordt zonder hypotheek verkocht."
De oplossing is volgens de onderzoekers het vergroten van de greep van de overheid op de vastgoedmarkt. Als voorbeeld wordt Frankrijk genoemd: daar moet iedere vastgoedtransactie worden goedgekeurd door de overheid.
Lange adem en beter samenwerken
Een aanpak van de Amsterdamse drugscriminaliteit zal er hoe dan ook eentje zijn van de lange adem, schrijven de onderzoekers.
Ook moet de samenwerking tussen politie, Openbaar Ministerie en Belastingdienst veel beter, zegt Tops. Het gaat om het het geld achter de drugs. "Er moet wel werk worden gemaakt van het terugdringen van drugsgebruik, maar belangrijker is het reduceren van de financiële stromen."
Van Wingerde: "Mensen moeten zich wel realiseren dat ze ook wat te doen hebben. Ook mensen die op een feest coke of pillen naar binnenwerken. Je houdt daar iets mee in stand."